Zermatt

Zermatt, een gemeente in het district Visp in het Duitstalige deel van het kanton Wallis, ligt op een hoogte van 1.620 meter boven zeeniveau in de bovenloop van het Mattertal. Het beslaat een oppervlakte van 242,91 km², heeft een permanente bevolking van ongeveer 5.847 inwoners en is de meest zuidelijke gemeente van het Duitse taalgebied, op nauwelijks tien kilometer van de 3.292 meter hoge Theodulpas op de Zwitsers-Italiaanse grens.

Genesteld in een amfitheater van titanische toppen – waaronder de Dufourspitze (4634 m), de Dom (4545 m), de Liskamm (4527 m), de Weisshorn (4505 m) en de statige top van de Matterhorn (4478 meter) – heeft Zermatt zich ontwikkeld van een bescheiden agrarisch gehucht tot een van 's werelds meest vooraanstaande alpiene vakantieoorden. Tot halverwege de negentiende eeuw draaide de economie van het dorp om veeteelt en zelfvoorzienende landbouw, maar de baanbrekende beklimming van de Matterhorn in 1865 door Edward Whympers groep (waarvan slechts drie klimmers de afdaling overleefden) veroorzaakte een vurige toestroom van internationale bergbeklimmers en toeristen, wat leidde tot een overvloed aan infrastructuur die was ontworpen om de groeiende toestroom van bezoekers te accommoderen. Het Matterhorn Museum bewaart het aangrijpende verhaal van die eerste expeditie en verbindt hedendaagse reizigers met de gedurfde avonturen van alpinisten uit het midden van de vorige eeuw.

Hydrologisch gezien wordt Zermatt doorsneden door de Matter Vispa, gevoed door de Gorner- en Zmutt-gletsjers die respectievelijk afdalen van de flanken van de Monte Rosa en het Dent Blanche-massief. De kronkelende rivierbaan omlijnt drie hoofdwegen – de Bahnhofstrasse, de Obere Mattenstrasse en de Kirchstrasse – elk begrensd door een reeks dwarsstraten die zich rond het treinstation en de achttiende-eeuwse kerk bevinden, waarbij de laatste het centrale hart van het dorp vormt. Ondanks de geografische compactheid van de stad, waarbij elk punt binnen een straal van dertig minuten wandelen ligt, hebben verschillende buitenwijken, zoals Winkelmatten (1670 m) en Steinmatten, nog resten van hun voormalige gehuchtstatus behouden. Daarnaast liggen er nog afgelegen nederzettingen (Zum See op 1766 m; Zmutt op 1936 m; Findeln op 2051 m; Riffelalp op 2222 m) in de steile valleien erboven, met kabelbaanstations en seizoensgebonden chalets die aan het einde van de winter niet meer bewoond zijn.

Klimaattechnisch valt Zermatt binnen de subarctische Dfc-classificatie; de ​​zomers kennen gematigde maxima overdag en frisse nachtelijke minimumtemperaturen, terwijl de winters temperaturen rond het vriespunt brengen en de omgeving bedekken met een gemiddelde jaarlijkse sneeuwval van 3,25 meter. De vegetatie beslaat slechts 4,6 procent van het gemeentelijk grondgebied, waarvan 9,4 procent bestemd is voor landbouw en slechts 0,8 procent bestaat uit gebouwen en wegen; de resterende 85,2 procent is onproductief door gletsjers, puin en rotswanden. In de kwart eeuw tussen de metingen van 1979/85 en 2004/09 is het bebouwde gebied met 54 hectare toegenomen, terwijl het landbouwareaal met 160 hectare is afgenomen, wat de geleidelijke heroriëntatie van Zermatt op horeca en recreatie weerspiegelt.

Toerisme is inderdaad de basis van de lokale economie: ongeveer de helft van de beroepsbevolking is werkzaam in hotels of restaurants en iets minder dan vijftig procent van de wooneenheden dient als vakantiewoningen. Van de permanente bewoners is iets meer dan een derde geboren in Zermatt, een derde komt uit andere Zwitserse kantons en de rest bestaat uit buitenlanders, die in 2013 39,0 procent van de bevolking vormden. De werkgelegenheidscijfers in 2012 bedroegen 6.370: de landbouw was goed voor slechts 42 banen, de secundaire sector bood werk aan 521 werknemers (15,4 procent in de industrie, 71,6 procent in de bouw) en de tertiaire sector domineerde met 5.807 banen - hiervan was 58,8 procent werkzaam in hotels en restaurants, 14,3 procent in de groothandel of detailhandel, 12,9 procent in de logistiek en de rest verdeeld over financiën, informatiediensten, wetenschappelijke beroepen, onderwijs en gezondheidszorg. De gemeente is een netto-importeur van arbeid: 744 personen forenzen dagelijks naar de stad, tegenover 89 personen die dagelijks naar de stad reizen. Het gebruik van het openbaar vervoer voor woon-werkverkeer ligt op 7,1 procent en het gebruik van de privéauto op slechts 2,6 procent.

De toegang tot Zermatt is zonder verbrandingsvoertuigen om de luchtkwaliteit en het karakteristieke panorama van het dorp te behouden. Inwoners en goederen bereiken de stadsgrenzen met voertuigen met verbrandingsmotoren, maar stappen daarna over op accu-aangedreven shuttles, elektrische taxi's, buslijnen die de belangrijkste hotels verbinden met de liftstations (en met Winkelmatten) en paardenkoetsen met rinkelende bellen. Bezoekers reizen doorgaans per tandradbaan vanuit Täsch – waar een pendeldienst op hen wacht – of met regionale treinen vanuit Visp en Brig, die naadloos aansluiten op het Zwitserse federale netwerk. Een helihaven (ICAO: LSEZ) faciliteert luchtambulances en rondvluchten, terwijl het reddingsteam van Air Zermatt klaarstaat om te reageren op noodsituaties tussen de duizelingwekkende bergkammen.

Het wintersportaanbod van Zermatt strekt zich uit over vier afzonderlijke skigebieden: Sunnegga, Gornergrat, Klein Matterhorn en Schwarzsee – elk met elkaar verbonden door een netwerk van kabelbanen, gondels, stoeltjesliften en kabelbanen. Sunnegga Paradise, bereikbaar met de SunneggaExpress-kabelbaan, vervolgens met de gondel naar Blauherd en de kabelbaan naar de Rothorn (3103 m), biedt een beschut gebied dat geliefd is bij beginnende skiërs. Door de zuidelijke ligging verdwijnen de wolkenbanken die daaronder blijven hangen vaak. Vanuit Blauherd daalt een gondel af naar Gant, vanwaar een kabelbaan omhoog gaat naar Hohtälli; dit knooppunt verbindt via een vierzitslift met Breitboden en daarmee met de Gornergrat. De Gornergratbahn – een 29 minuten durende rit met de tandradbaan naar 3089 meter hoogte – bedient de stations Riffelalp, Rotenboden en Riffelberg en eindigt in een topcomplex waar een gerenoveerd hotel en winkelgebied een panoramisch uitzicht bieden op het Monte Rosa-massief. In plaats van de voormalige kabelbaan Hohtälli-Rote Nase (nu buiten gebruik), verbindt een vernieuwde piste skiërs weer van de Rothorn met de Gornergrat, waarbij de verbinding met de vallei behouden blijft.

Aan de zuidrand brengt de Matterhorn Express-gondel passagiers naar Furi (2867 m), vanwaar kabels omhooggaan naar Schwarzsee en het middenstation Trockener Steg voor verdere doorreis naar de Klein Matterhorn (3883 m). Een centrale gondel uit 2006, geopend tussen Furi en Riffelberg, verlichtte de voorheen moeizame tocht door de stad tussen tegenover elkaar gelegen liftnetwerken. Testa Grigia, bij de Theodulpas, biedt een verbinding naar de Italiaanse skigebieden Cervinia en Valtournenche, bereikbaar per skilift aan de Zwitserse kant en met zowel stoeltjeslift als kabelbaan aan de Italiaanse kant; een 'Alpenkruising' gepland voor het voorjaar van 2021 belooft een directe verbinding tussen Testa Grigia en Klein Matterhorn, wat een naadloze grensovergang op hoogte mogelijk maakt. Zomerskiën blijft mogelijk op de Theodulgletsjer, hoewel de activiteiten in mei en juni beperkt zijn tot één of twee afdalingen tot de volledige opening van de gletsjer in juli. Mijlpalen zijn onder meer de opening van de zespersoons stoeltjeslift Furggsattel in 2003, waarvan de masten direct in het gletsjerijs verankerd zijn, en de lancering in 2018 van de 52 miljoen Zwitserse frank kostende kabelbaan 3S Glacier Ride, waarvan de 25 cabines 2000 passagiers per uur in negen minuten naar de Klein Matterhorn brengen.

Naast de sneeuwpret biedt Zermatt ook het wandelpad Haute Route richting Chamonix en organiseert het tweejaarlijkse evenement Patrouille des Glaciers. Tijdens de beruchte "Infinity Downhill Race" van 2008 daalden deelnemers in twee dagen 20 kilometer af van het Matterhorn Glacier Paradise (3800 m) naar de vallei bij Zermatt (1600 m), waarbij ze een hoogteverschil van in totaal 2200 meter overbrugden. Het lidmaatschap van het dorp in het Best of the Alps-consortium onderstreept de status van het dorp als een van de meest prestigieuze bergdorpen van Europa.

Gemeentelijke planning heeft zich voortdurend beziggehouden met transportuitdagingen: een haalbaarheidsstudie uit 2007 evalueerde zes alternatieven – waaronder coasters, kabelbanen, een metro en rolpaden – om de capaciteit te vergroten ten opzichte van de bestaande elektrische busvloot, terwijl een initiatief uit 2019 het uitkijkpunt van de Kirchbrücke verbreedde voor zowel de veiligheid van voetgangers als een onbelemmerd uitzicht op de Matterhorn. De dichtstbijzijnde luchthavens liggen 85 kilometer verderop in Sion, met Zürich en Genève zo'n 250 kilometer naar het noorden en westen; de Italiaanse luchthavens Milaan Malpensa (180 km) en Linate (255 km) bieden extra toegang.

Inwoners worden wakker met een orkestratie van zangvogels, kerkklokken en de ritmische cadans van het bergleven, terwijl de etymologie van het dorp – afgeleid van het dialect "zer" (to) en "matta" (weide) – doet denken aan velden die nu zijn omgetoverd tot pensions en luxe accommodaties. Hoewel de agrarische oorsprong van het gehucht terrein heeft verloren aan alpiene gastvrijheid, blijft Zermatt een toonbeeld van duurzaam bergbeheer en avontuur op grote hoogte. De stille straten en elektrische voertuigen behouden een sfeer waarin men in onafgebroken rust kan wandelen onder het toeziend oog van Europa's hoogste toppen.