Bojnice

Bojnice, een stad met ongeveer 5.000 inwoners, ligt op een strategische positie in Oost-Slowakije aan de rivier de Nitra, direct onder het middeleeuwse kasteel van Bojnice. Het ligt in de bovenloop van de Nitra-vallei aan de voet van het Strážovgebergte, heeft een openbaarvervoersnetwerk met de nabijgelegen stad Prievidza en ligt ongeveer 60 kilometer ten zuiden van Žilina en 65 kilometer ten oosten van Trenčín.

Het verhaal van Bojnice begint in de nevelen van de prehistorie, waar de heilzame warmte van de thermale bronnen voor het eerst de aandacht van de mens trok tijdens de Riss-Würm-ijstijd, zo'n 100.000 jaar geleden. Fossiele resten van zoogdieren uit het Pleistoceen, ingebed in travertijnafzettingen, getuigen van zowel de rijkdom van de lokale fauna als de aanwezigheid van menselijke groepen op zoek naar voedsel en onderdak. In de diepe grotten van wat nu de Prepoštská-grot is, getuigen artefacten van steen – schrapers, punten en boren – van bewoning door Neanderthalers tijdens het Levallois-Moustérien, tussen 70.000 en 40.000 v.Chr. Fragmentarische sporen uit het vroege paleolithicum en neolithicum leiden tot meer substantiële tekenen van permanente bewoning door de Hallstattcultuur vanaf de achtste eeuw v.Chr.

Op de travertijnrots die de kasteelheuvel zou worden, bouwden gemeenschappen van de Púchovcultuur rond de eeuwwisseling van het eerste millennium v.Chr. hun eerste vestingwerken. Later vormden Slavische kolonisten deze landtong om tot een centrum van ambacht, handel en verdediging, waarbij ze ijzeren werktuigen en scherven van kenmerkend keramiek achterlieten. De nederzettingen bleven bestaan ​​sinds de negende eeuw, toen de versterkte heuveltop zijn blijvende rol als het hart van de regionale macht op zich nam.

De eerste schriftelijke vermelding van Bojnice dateert uit 1113, toen de Zobor-documenten "de suburbanis Baimoz" noemden als de voorstad onder het kasteel. Dit charter vermeldt ook een pastorie; een kerk komt voor in bewaard gebleven documenten uit 1244, wat Bojnice's status als middelpunt van het religieuze leven in Boven-Nitra bevestigt. In 1366 verleende koning Lodewijk I van Hongarije stadsrechten, waaronder rechten op een slachthuis, een molen, kuuroorden en regelmatige jaarmarkten, waarmee de basis werd gelegd voor economische groei door handel en gespecialiseerde ambachten.

De late middeleeuwen brachten militair gevaar aan de Karpatengrens, wat de families Turz en later de Pálffy ertoe aanzette toezicht te houden op de bouw van verdedigingsmuren rond zowel het kasteel als de stad. In 1663 was dit bolwerk voltooid, waarmee Bojnice's rol als bastion aan de koninklijke weg Magna Via, die Wenen met Transsylvanië verbond, werd versterkt. Van 1613 tot 1823 was Bojnice een van de belangrijkste poststations van de Habsburgse monarchie en faciliteerde het de aanvoer van zout, ijzer en edele metalen door Centraal-Europa. Keizer Ferdinand III herstelde de stedelijke privileges in 1647 en bevestigde daarmee de burgerlijke autonomie van de stad.

Gilden, die de complexiteit van de economie van Bojnice weerspiegelden, ontstonden halverwege de zeventiende eeuw. Verslagen uit 1653 vermelden de aanwezigheid van schoenmakers, metselaars, laarzenmakers, kleermakers, wevers, ververs, bontwerkers en kuipers. Het gemeentelijk bestuur was in handen van een burgemeester en twaalf senatoren, ondersteund door een notaris en een hajdúch, wier handhavingsinstrumenten – een schandpaal en een stadsgevangenis – op het centrale plein stonden. Bojnice behield zijn rol als economisch, bestuurlijk en militair centrum van de regio tot 1872, toen het naburige Prievidza die functies geleidelijk overnam in de eerste decennia van de twintigste eeuw.

De kern van Bojnices blijvende aantrekkingskracht is het kasteel zelf, dat voor het eerst in 1113 als houten fort werd vermeld. In de loop der eeuwen vervingen opeenvolgende eigenaren de houten palissaden door massieve stenen muren en torens. In de twintigste eeuw verbouwde de familie Pálffy, geleid door romantische gevoelens, het complex tot zijn huidige sprookjesachtige vorm, met slanke torentjes, sierlijke arcaden en een silhouet zwevend op travertijnrotsen die een natuurlijke grot verhullen. Tegenwoordig herbergt het kasteel een nationaal museum en de galerieën bewaren artefacten en kunstwerken die de geschiedenis van de regio schetsen. Filmmakers hebben zich herhaaldelijk op de sfeervolle ruimtes gericht en elk voorjaar vindt op de binnenplaats het Internationale Festival van Geesten en Spoken plaats, waarbij gasten met een kaartje – die ongeveer 150 Slowaakse kronen betalen – een theatrale reconstructie van spookachtige legendes ondergaan, ondersteund door lokale overleveringen. Op de kasteelkalender staan ​​ook seizoensgebonden evenementen, zoals het Sprookjeskasteelprogramma, een Valentijnsweekendviering en een Kerstmis op het Kasteel-evenement.

De thermale bronnen die ooit prehistorische jagers aantrokken, onderstrepen nog steeds de reputatie van Bojnice als een van de oudste kuuroorden van Slowakije. De geneeskrachtige bronnen, die voor het eerst in 1549 werden vermeld, ontspringen op een diepte van 1200 tot 1500 meter en komen met temperaturen tussen de 28 en 52 °C uit negen bronnen die samen zo'n 40 liter per seconde produceren. Moderne kuurfaciliteiten richten zich op patiënten met aandoeningen aan het bewegingsapparaat, reumatische aandoeningen, posttraumatische en orthopedische gevolgen bij adolescenten, neurologische aandoeningen en beroepsziekten. In de zomer bieden openluchtzwembaden – bestaande uit drie baden – bezoekers verkoeling en combineren therapeutische traditie met recreatief vermaak.

In 1955 voegde de oprichting van de dierentuin van Bojnice een extra dimensie toe aan het culturele en wetenschappelijke aanbod van de stad. In 2006 was de dierentuin uitgegroeid tot een opvangcentrum voor meer dan 1800 dieren van 355 soorten. De verblijven, gelegen in een aangelegd park met boomsoorten van over de hele wereld, maken het mogelijk om 75 zoogdiersoorten, 138 vogelsoorten, 86 vissoorten en 47 soorten reptielen van dichtbij te observeren. Attracties gericht op jongeren, variërend van educatieve tentoonstellingen tot interactieve speelplekken, zorgen ervoor dat kinderen direct betrokken raken bij de processen van natuurbehoud en natuurhistorie.

Demografische momentopnames weerspiegelen een grotendeels homogene bevolking: de volkstelling van 2001 telde 5.006 inwoners, van wie 97,06 procent zich identificeerde als Slowaak, 0,68 procent als Tsjech en 0,24 procent als Duits (Karpaten-Duitsers). De religieuze overtuiging werd gedomineerd door rooms-katholieken met 74,55 procent, waarbij 19 procent aangaf geen religieuze overtuiging te hebben en ongeveer 2 procent zich tot het lutheranisme bekeerde.

Gedurende de twintigste eeuw maakte Bojnice gebruik van zijn historische rijkdom, thermale bronnen en zoölogische instelling om zich te vestigen als een vooraanstaande bestemming voor bezoekers uit heel Slowakije en daarbuiten. Jaarlijkse culturele en sportevenementen trekken menigten naar het compacte centrum van de stad, waar middeleeuwse stratenpatronen en historische architectuur de gelaagdheid van menselijke inspanning oproepen. Of men nu op zoek is naar wetenschappelijke inzichten in prehistorische archeologie, contemplatie in kasteelzalen, therapeutische restauratie in kuuroorden of het simpele plezier van het observeren van exotische fauna, Bojnice beloont de reiziger op elk moment van de dag.

In elk seizoen biedt de stad een synthese van geschiedenis, wetenschap en gezondheid, die samenkomen op één punt waar thermische dampen opstijgen tegen de achtergrond van gotische torens en waar de echo's van verre postkoetsen weerklinken onder stenen bogen. Het blijvende karakter ervan komt niet voort uit een massaal spektakel, maar uit de stille waardigheid van een ononderbroken nederzetting, de voortdurende stroom van warme minerale bronnen en het behoud van tradities die millennia overspannen. Bojnice getuigt van het vermogen van een kleine gemeenschap – van slechts vijfduizend zielen – om een ​​erfenis in stand te houden die een brug slaat tussen paleolithische grotbewoners, middeleeuwse geestelijken, militaire ingenieurs uit de Verlichting en hedendaagse conservatoren van natuurlijk en cultureel erfgoed. Het verhaal ervan is nog steeds even levendig als toen de eerste vuurstenen op prehistorische rotsen werden geslagen, en nodigt uit tot reflectie op de voortdurende menselijke aanwezigheid in deze uithoek van Centraal-Europa.