Roemenië

Roemenië beslaat een oppervlakte van 238.397 vierkante kilometer en ligt op de samenvloeiing van Centraal-, Oost- en Zuidoost-Europa. Het gebied wordt doorsneden door de Karpaten en grenst aan de Zwarte Zee. Met 19 miljoen inwoners is Roemenië de zesde staat in de Europese Unie qua bevolkingsomvang.

Vanaf het moment dat men Roemeens grondgebied betreedt – of het nu per trein vanuit Hongarije door de Pannonische Laagvlakte is, per auto vanuit Bulgarije langs de glooiende zuidelijke Walachijse heuvels of per veerboot naar de bruisende haven van Constanta – is het duidelijk dat dit land wordt gedefinieerd door zijn contouren. De Karpatenboog snijdt een brede halve maan van de noordwestelijke grens nabij Oekraïne naar het zuidwesten en werpt lange schaduwen over plateaus en valleien. Hier, waar de Moldoveanu-piek 2544 meter hoog is, zorgt het continentale klimaat voor strenge winters, zomers met gematigde warmte en neerslag die de hoogste westelijke bergketens bedekt met meer dan 750 millimeter regen per jaar, terwijl de laaglanden rond Boekarest bijna 570 millimeter regen registreren. De Donau, de op één na langste rivier van Europa, stroomt langs de zuidelijke grens voordat hij zich uitbreidt in het 5800 vierkante kilometer grote moerasgebied van de Donaudelta – Europa's grootste aaneengesloten wetland en een biosfeerreservaat met een opmerkelijke biodiversiteit.

De nederzetting van wat nu Roemenië is, gaat terug tot het vroege paleolithicum, lang voordat Romeinse legioenen aan land gingen aan de kust van de Zwarte Zee. Eeuwenlang heerste het Dacische koninkrijk over het Karpatenbekken, totdat de veldtochten van keizer Trajanus in het begin van de tweede eeuw n.Chr. een proces van romanisering in gang zetten waarvan de taalkundige echo nog steeds in het Roemeens te voelen is. Millennia van verschuivende grenzen en loyaliteiten volgden. In 1859 verenigden de vorstendommen Moldavië en Walachije zich onder Alexandru Ioan Cuza, waarmee de moderne Roemeense staat tot stand kwam. De onafhankelijkheid van de Ottomaanse overheersing kwam in 1877, bekrachtigd door het Verdrag van Berlijn, en twee jaar later werd Karel I de eerste koning van Roemenië. De Eerste Wereldoorlog breidde deze gebieden uit: Transsylvanië, Banaat, Boekovina en Bessarabië smolten samen met het "Oude Rijk" om Groot-Roemenië te vormen, een staat waarvan de noordelijke, zuidelijke en westelijke grenzen de grenzen van Hongarije, Bulgarije en wat later de Sovjet-Unie zou worden, begrensden. De druk van de asmogendheden in 1940 leidde tot het verlies van grondgebied aan Hongarije, Bulgarije en de Sovjet-Unie, maar een staatsgreep in augustus 1944 bracht het land weer in contact met de geallieerden en herstelde Noord-Transsylvanië, met de Vredesverdragen van Parijs. Onder Sovjetbezetting luidde de troonsafstand van koning Michaël I de socialistische republiek in die zich bij het Warschaupact aansloot, maar deze viel uiteen tijdens de Revolutie van december 1989, toen Roemenië koos voor een liberale democratie en een markteconomie.

Het huidige Roemenië wordt door de Wereldbank geclassificeerd als een economie met een hoog inkomen en door politicologen als een middelgrote mogendheid. De semi-presidentiële republiek wordt bestuurd door een meerpartijenstelsel met een evenwicht tussen uitvoerende en wetgevende macht, terwijl het lidmaatschap van de Europese Unie, de NAVO en de Organisatie voor Economische Samenwerking in het Zwarte Zeegebied het strategische gewicht ervan onderstreept. In 2024 naderde het bbp van het land op basis van koopkrachtpariteit 894 miljard dollar, wat neerkomt op 47.203 dollar per hoofd van de bevolking, een herinnering aan een decennium gekenmerkt door macro-economische instabiliteit en grillige groei, die sinds 2000 een traject van robuuste expansie inluidde. De opkomst van Roemenië van een Frontier naar een Secondary Emerging Market op de FTSE Russell-index in september 2020 weerspiegelde die evolutie; de ​​effectenbeurs van Boekarest heeft nu een marktkapitalisatie van 74 miljard dollar en verhandelt jaarlijks zo'n 7,2 miljard dollar via haar 86 beursgenoteerde bedrijven. Automobielindustrie en aanverwante productie behoren tot de belangrijkste exportproducten van het land. Daarnaast heeft het land een reputatie als technologiehub opgebouwd dankzij de gemiddelde internetsnelheden die tot de snelste ter wereld behoren.

De transportinfrastructuur weerspiegelt deze dynamiek. Het totale wegennet van Roemenië beslaat meer dan 86.080 kilometer en het vierde grootste spoorwegnet van Europa biedt meer dan 22.000 kilometer spoor. Na een daling van het treinverkeer na 1989 hebben recente investeringen en gedeeltelijke privatisering een heropleving teweeggebracht, waardoor bijna 45 procent van het vracht- en passagiersvervoer van het land wordt vervoerd. In de hoofdstad verwerkt de metro van Boekarest – een tachtig kilometer lang netwerk van metrolijnen, geopend in 1979 – dagelijks meer dan 720.000 reizigers. Het luchtverkeer wordt verzorgd door zestien internationale luchthavens, waarvan Henri Coandă International in Otopeni de belangrijkste is, waar in 2017 meer dan 12,8 miljoen passagiers doorheen reisden.

De natuur is nog steeds aanwezig op bijna de helft van het Roemeense landoppervlak, verdeeld in zes ecoregio's, van de gemengde Balkanbossen in het zuidwesten tot de Pontische steppen aan de rand van de Zwarte Zee. Zo'n 10.000 vierkante kilometer – ongeveer vijf procent van het nationale grondgebied – is beschermd als dertien nationale parken en drie biosfeerreservaten. Alleen al de Donaudelta herbergt 1.688 plantensoorten en meer dan 300 vogelsoorten, terwijl bijna 27 procent van de Roemeense bossen onaangetast blijft, een van de grootste uitgestrekte bossen in Europa. De fauna omvat ongeveer 33.792 soorten – waarvan 707 gewervelde dieren – die de helft van de Europese bruine berenpopulatie buiten Rusland en maar liefst 20 procent van de wolven herbergen. Beschermingsinspanningen hebben 23 plantensoorten als natuurmonumenten aangemerkt en 39 als bedreigd gedocumenteerd.

De Roemeense regio's ontvouwen zich als verhalen op zich. Het hart van de hooglanden van Transsylvanië wordt doorsneden door de Transsylvanische Alpen, waar middeleeuwse steden zoals Sibiu en Sighișoara tussen eikenhouten citadellen liggen. Banat, in het westen, combineert Pannonische vlakten met barokke steden en uitgestrekte dorpen met Duitse invloeden, ondersteund door de beboste hellingen van de oostelijke heuvels. Oltenia, in het zuidwesten, herbergt eeuwenoude grotkloosters en thermale baden in de Karpaten, voordat het plaatsmaakt voor een semi-aride vlakte die doet denken aan een steppewoestijn. Zuid-Boekovina, in het noordoosten, is beroemd om zijn beschilderde kloostercomplexen, met fresco's aan de buitenkant die als geheime iconografieën tussen de glooiende heuvels staan. Maramureș, de noordelijkste provincie, is nog steeds een bolwerk van houten kerktimmerwerk en boerentradities, met glooiende landschappen doorsneden door traag stromende beekjes. Crișana, langs de Hongaarse grens, verwelkomt de meeste landreizigers, die soms de steden in Centraal-Europese stijl en de Apuseni-gebergte-uitzichten over het hoofd zien. Noord-Dobroedzja, grenzend aan de Zwarte Zee, combineert ruïnes van Griekse en Romeinse nederzettingen met vakantieoorden zoals Mamaia en de ongerepte wetlands van de Donaudelta. Het culturele erfgoed van Moldavië omvat versterkte kloosters, burgsteden en glooiende vlakten afgewisseld met wijngaarden. Ten slotte omvat Muntenië Boekarest – waar Nicolae Ceaușescu's "Volkshuis" boven middeleeuwse wijken uittorent – ​​en het Walachijse hartland van de voorouderlijke forten van Vlad Țepeș en de skigebieden van de Prahova-vallei.

Het stadsleven in Roemenië is veelzijdig. Boekarest, de grootste metropool en het financiële hart van het land, combineert negentiende-eeuwse Belle Époque-boulevards met de kolossale bouwwerken van Ceaușescu's socialistische modernisme. Cluj-Napoca, de thuisbasis van een van de grootste studentenpopulaties van Europa, straalt jeugdige energie uit via haar universiteiten en opkomende techbedrijven. Timișoara, vaak geprezen om haar multiculturele erfgoed en art nouveau-architectuur, was de bakermat van de Revolutie van 1989. Iași, ooit de hoofdstad van een Moldavisch vorstendom, is nog steeds een centrum van literatuur en wetenschap, met pleinen vol barokke paleizen. Constanșa, aan de rand van de Zwarte Zee, is zowel een handelshaven als een vakantiebestemming. Brașov, gelegen aan de voet van de Karpaten, trekt bergbeklimmers naar Poiana Brașov en geschiedenisliefhebbers naar de nabijgelegen citadel van Râșnov en het zogenaamde Draculakasteel in Bran. Kleinere pareltjes – Sibiu, Sighișoara, Alba Iulia en Bistrița – bieden bewaard gebleven middeleeuwse kernen en rustige lanen waar kasseien eeuwen van processies en pelgrimstochten weerspiegelen.

Het toerisme is uitgegroeid tot een vitale economische motor en is goed voor zo'n vijf procent van het bbp. In 2024 trok het 14 miljoen buitenlandse bezoekers. De zomer aan de Zwarte Zeekust blijft een trekpleister, met de stranden van Mamaia en de boulevard van Constanţa vol levendige cafés en spa's. In de winter lokken skiërs naar Sinaia, Predeal en Poiana Brașov, terwijl de beschilderde kerken van Noord-Moldavië en de houten heiligdommen van Maramureș culturele reizigers aantrekken. Het plattelandstoerisme bloeit in dorpen die traditionele folklore in stand houden, van de nabijheid van Bran tot Dracula's legende met giftige tong tot de versterkte kerken van Transsylvanië en de langeafstandsroute Via Transilvanica, die door tien provincies slingert als een bewijs van de idealen van slow travel. Investeringen in de horeca – zo'n € 400 miljoen in 2005 – hebben hotels gemoderniseerd, maar veel pensions behouden de traditionele architectuur en huisgemaakte sarmale (koolrolletjes). Kasteel Bran trekt alleen al jaarlijks honderdduizenden bezoekers. De torentjes en smalle binnenplaatsen weerspiegelen zowel de middeleeuwse verdediging als de moderne marketing. De Donaudelta blijft een toevluchtsoord voor natuurliefhebbers, die in houten sloepen door met riet bedekte kanalen varen om pelikanen en bruine kiekendieven te spotten.

De demografische samenstelling van Roemenië verandert. De volkstelling van 2021 telde 19.053.815 inwoners. Etnische Roemenen vormen 89,33 procent, Hongaren 6,05 procent en Roma 3,44 procent – ​​hoewel onafhankelijke schattingen het aandeel Roma dichter bij de 8 procent plaatsen. Hongaarse gemeenschappen behouden de meerderheid in de districten Harghita en Covasna, en kleine enclaves van Oekraïners, Duitsers, Turken, Lipovans, Aroemenen, Tataren en Serviërs zijn verspreid over het land. Migratie en lage geboortecijfers na de toetreding tot de EU hebben een geleidelijke bevolkingsdaling in gang gezet, terwijl stedelijke centra groeien door binnenlandse verhuizingen en buitenlandse expats die op zoek zijn naar kansen in de technologie en autoproductie.

Het Roemeense culturele erfgoed is erkend door elf UNESCO-werelderfgoedlocaties – zes culturele en vijf natuurlijke – variërend van de beschilderde kloosters van Boekovina tot het intacte deltasysteem van de Donaudelta. Deze erkenning onderstreept een centrale paradox: Roemenië is zowel een land waar de geschiedenis voelbaar is in elk gebeeldhouwd houten portaal en gepatineerde kanteel, als een samenleving die zich met glasvezelkabels en halfgeleiderfabrieken de 21e eeuw in stuwt. Men kan een landweggetje omzoomd met zonnebloemen onder een blauw gewelf doorkruisen, een herder tegenkomen die bij zonsopgang schapen hoedt en uren later een hogesnelheidstrein nemen naar het glazen zakendistrict van Boekarest.

De Roemeense geschiedenis is er een van convergenties: de Latijnse taal bloeit te midden van Slavische, Hongaarse en Ottomaanse invloeden; barokke pleinen bewoond door zowel universiteitsstudenten als orthodoxe pelgrims; beboste bergen die Europa's laatste grote carnivoren herbergen en valleien vol zonneparken. Het is een natie waar de palimpsest van de geschiedenis nog steeds zichtbaar is – Romeinse wegen onder moderne snelwegen, middeleeuwse gildehuizen naast strakke glazen gevels – en waar economische maatstaven als bbp en marktkapitalisatie moeten worden gemeten naast het stille, aanhoudende volkslied en het cicadekoor in de schemering.

In deze convergentie schuilt de blijvende aantrekkingskracht van Roemenië: een land tegelijk oud en opkomend, met een identiteit gevormd door geografie en tijdperk, en een bevolking die rentmeester is van een land dat blijft verrassen wie alleen het bekende verwacht. Elke reis is hier een ontdekking van tijd én terrein, en elk stadsplein een uitnodiging om te luisteren naar een beschaving die heeft geleerd veerkracht en vernieuwing in evenwicht te brengen.