Cortina d’Ampezzo

Cortina d'Ampezzo is een gemeente met 6.112 inwoners (inwoneraantal: zevende in de provincie Belluno) gelegen op 1.224 m in de Noord-Italiaanse regio Veneto en beslaat zo'n 254 km² aan alpiene vallei, uitgehouwen door de rivier de Boite. De plaats staat bekend als de "Koningin van de Dolomieten" en transformeert elk seizoen van een rustige gemeente in een wintersport-enclave – in de winter groeit de bevolking tot ongeveer 40.000 inwoners – voor skiën van wereldklasse, culturele festivals en filmische allure.

De oorsprong van Cortina gaat terug tot het middeleeuwse Ampezzo, dat destijds onder het Patriarchaat van Aquileia en het Heilige Roomse Rijk viel, voordat Venetiaanse troepen het in 1420 innamen. De Habsburgse soevereiniteit volgde in 1508, kort onderbroken door Napoleontische herindelingen, maar teruggegeven aan Oostenrijk tot de ontbinding van het rijk in 1918. Door de eeuwen heen perfectioneerden lokale ambachtslieden houtmarqueterie, de vervaardiging van tegelkachels, ijzerwerk en glasblazen – ambachten die in de 19e eeuw zeer in trek waren bij Britse en Duitse toeristen. Dit bracht het Oostenrijkse Ministerie van Handel er in 1874 toe een Staatsnijverheidsschool (nu het Kunstinstituut) op te richten, waar jongeren vanaf dertien jaar hout- en metaalbewerking konden leren.

Tegen het einde van de 19e eeuw lonkten de met naaldbomen omzoomde hellingen en grillige bergtoppen van de Ampezzo-vallei, voorbij de grenzen van ambachtslieden: opkomend toerisme bracht lodge-wegen en muilezelpaden in kaart. In de jaren 1900 ontwikkelde Cortina zich tot een regionaal centrum voor zowel verfijnd meubilair als ambachtelijke producten, doordrenkt met lokale tradities – Karl Felix Wolff vertelde over een legendarische smid wiens zwaard uit zichzelf boog en rechtte. Door de dreigende wereldwijde conflicten werden de plannen voor de Olympische Winterspelen van 1944 door de Tweede Wereldoorlog ingeperkt; de Spelen van 1956 gingen desondanks door, waardoor de stad op de wereldkaart van de sportwereld kwam te staan ​​en Cortina Airport werd geboren, inmiddels gesloten maar een bewijs van de ambitie van halverwege de vorige eeuw. SG Cortina, het lokale ijshockeyteam, en de jaarlijkse Dolomites Gold Cup Race zetten die competitieve erfenis voort, en in 2026 zal Cortina naast Milaan opnieuw Olympische ski-evenementen organiseren.

Kerkelijke architectuur vormt de basis van Cortina's spirituele leven: tussen 1769 en 1775 verrees de Basilica Minore dei Santi Filippo e Giacomo boven twee eerdere kerken en vervulde de functies van parochie en dekenaat. Cultureel beheer wordt voortgezet in het Palaeontologisch Museum Rinaldo Zardini (opgericht in 1975), het Mario Rimoldi Museum voor Moderne Kunst en het Etnografisch Museum Regole di Ampezzo, gevestigd in de historische Ciasa de ra Regoles – een gebouw in Tiroolse stijl aan de Piazza Angelo Dibona, waar ooit de plaatselijke school was gevestigd en nu de kantoren van de Comunanza delle Regole d'Ampezzo zijn gevestigd.

Cortina's filmische canvas is enorm. Scènes uit The Pink Panther (1963) legden de straten in de Alpen vast; For Your Eyes Only (1981) ensceneerde de Tofana di Mezzo-pistes in een kenmerkende Bond-skiachtervolging; en Cliffhanger (1993) maakte optimaal gebruik van de rotsen. Eerder poseerde Sergio Corbucci's The Great Silence als de sneeuwlandschappen van Utah, en Erich von Stroheims stomme film Blind Husbands uit 1919 koos de chalets. Meer recentelijk schakelden Krull en Ash Wednesday (1973) Cortina's drama in voor fantastische queesten.

Geografisch gezien strekt de stad zich uit over de Valle del Boite, omringd door pieken die lijken op koraalrifformaties: ten westen ligt het Tofane-massief, met de Tofana di Mezzo in het midden op 3244 meter; ten noorden domineert Pomagagnon; ten noordoosten Cristallo; ten oosten Faloria en Sorapiss; ten zuiden de Becco di Mezzodì, Croda da Lago en de Cinque Torri; daarachter domineert de Monte Antelao – de op één na hoogste in de Dolomieten met 3264 meter – de skyline, op mooie dagen zichtbaar over de Adriatische Zee tot aan Triëst. De smeltende zomersneeuw doet zijrivieren zoals de Ghedina, Pianozes en d'Ajal zwellen, voedt kleine meren en vormt snelstromende beken. De lokale fauna omvat marmotten, reeën, gemzen en hazen; In het natuurpark Ampezzo Dolomieten worden af ​​en toe wolven, beren en lynxen waargenomen.

Klimaattechnisch gezien kent Cortina een koud, vochtig continentaal klimaat (Köppen Dfb), grenzend aan taiga, met wintertemperaturen die dalen tot Italiaanse recorddieptepunten bij de Cimabanchepas; de zomers zijn kort en mild – vaak met temperaturen rond de 25 °C – terwijl de lente en herfst gepaard gaan met winderige regenbuien en koele nachten. Seizoensextremen onderstrepen de aantrekkingskracht van de stad: bevroren pistes voor wintersporten, groene paden voor zomerwandelingen.

Demografisch gezien nam de bevolking van Cortina na 1918 gestaag toe, met een piek in de jaren zestig, alvorens in dertig jaar tijd met 2099 inwoners af te nemen; recente omkeringen hebben het aantal gestabiliseerd rond de 6112, met 44 geboorten en 67 sterfgevallen in 2008, wat neerkomt op een netto verlies van 23. De gemeenschap telt 2808 gezinnen, gemiddeld 2,2 personen. Buitenlanders – 298 inwoners of 4,9 procent – ​​vormen een bescheiden maar groeiend segment vergeleken met de naburige stad Belluno (7 procent), de provincie Belluno (6,4 procent) en de regio Veneto (10,2 procent).

Commercieel gezien domineert Cortina een luxe winkelscene. Bekende modehuizen – Bulgari, Benetton, Gucci, Geox – bevinden zich naast ambachtelijke ateliers, antiquairs en bergsportwinkels. De historische La Cooperativa di Cortina, opgericht op 28 juni 1893 als Consumverein Ampezzo, was een pionier op het gebied van de Italiaanse coöperatie; de ​​drie verdiepingen tellende winkelgalerij biedt plaats aan banketbakkers, krantenverkopers, speelgoedwinkels, skileveranciers en een smid, en biedt werk aan zo'n 200 lokale medewerkers.

De gastvrijheid varieert van eerbiedwaardige grand hotels tot rustieke toevluchtsoorden. Het Miramonti Majestic Grand Hotel – meer dan een eeuw oud met 105 kamers – ontwikkelde zich van een Oostenrijks-Hongaars jachthuis tot een vijfsterren James Bond-erfgoed. Hotel Cornelio, Hotel Montana, Hotel Menardi, Hotel Villa Gaiai en het Grand Hotel Savoia vullen het aanbod van accommodaties in Cortina aan. Buiten de stad bieden Rifugio Faloria, Rifugio Son Forca, Rifugio Capanna Tondi en Rifugio Duca d'Aosta accommodatie in een alpenhostel, elk met een eigen restaurant.

Het hart van het stadsleven wordt gevormd door het stadhuis aan de rivier de Bigontina. De Tiroolse gevel weerspiegelt eeuwenoud regionaal bestuur. Piazza Angelo Dibona, vernoemd naar de beroemde lokale gids, blijft het sociale hart van Cortina, geflankeerd door de Ciasa de ra Regoles en culturele instellingen.

Culturele stromingen pulseren door literatuur en muziek. Van Hemingway – wiens Out of Season hier werd geschreven na een catastrofaal manuscriptverlies – tot Saul Bellow, Dino Buzzati, Vittorio Gassman, Leonardo Sciascia en Leonardo Mondadori, Cortina heeft beroemdheden ontvangen die de basis legden voor Una Montagna di Libri, een tweejaarlijks literair festival dat sinds 2009 Azar Nafisi, Peter Cameron en Emmanuel Carrère aantrekt. Muziek resoneert in elke huiskamergitaar – een ethos dat belichaamd wordt in het Dino Ciani Festival and Academy (eind juli-begin augustus), ter nagedachtenis aan de wonderbaarlijke pianist Dino Ciani, en in het Festival of the Bands (laatste week van augustus), wanneer koperensembles in kostuums uit die tijd paraderen, aangevoerd door Cortina's eigen band uit 1861. Aan de vooravond van Hemelvaart, Pinksteren, Drievuldigheid en Sint-Filippus en Sint-Jakobus beklimmen jongeren nabijgelegen heuvels om vuren te ontsteken in een eeuwenoud ritueel.

Het religieuze leven is overwegend rooms-katholiek, met de Basilica Minore als middelpunt. Opkomende oosters-orthodoxe christelijke en islamitische gemeenschappen weerspiegelen de recente immigratie; vanuit Pian da Lago is een gemeente van Jehova's Getuigen actief. Deze diverse religies bestaan ​​naast elkaar in het hooggelegen Cortina-dal.

De verbindingen komen samen via de weg en het spoor. Hoewel de luchthaven van Cortina inactief is, onderhoudt de stad een lokaal busnetwerk dat gehuchten en kabelbaanstations met elkaar verbindt. De luchthavens Treviso (138 km) en Marco Polo (148 km) van Venetië liggen op minder dan tweeënhalf uur rijden. Treinreizigers stappen uit in Calalzo di Cadore (37 km ten zuidoosten) en stappen over naar Venetië per trein en verder per bus; de totale reis duurt ongeveer drieënhalf uur. Seizoensgebonden bussen sluiten aan op de Eurostar-dienstregeling op de stations Venetië-Mestre en Padua. Historisch gezien werd de smalspoorlijn Dolomietenspoorlijn (Calalzo–Toblach) in 1929 geëlektrificeerd met een onderstation in Cortina, dat tot 1964 in gebruik was; een haalbaarheidsstudie uit 2016 door Veneto en Trentino-Alto Adige was gericht op het nieuw leven inblazen van de Calalzo–Cortina–Toblach-corridor.

Cortina, bijgenaamd La Regina delle Dolomiti, ligt in de Conca d'Ampezzo, een gletsjertrog in de bovenste Boite-vallei. Hoewel het zomerseizoen zich uitstrekt van de jetset tot familiecampings – vaak volgeboekt – blijft de aantrekkingskracht in de winter onverminderd groot. Drie skigebieden omringen de stad: Faloria-Cristallo-Mietres (24 pistes, 44 km; van de schilderachtige Vitelli-afdaling tot Cristallo's Staunies met een helling van 63 procent), Tofana (37 pistes, 47 km; van de groene pistes voor beginners tot de zwarte pistes Vertigine Bianca en Olympic Canalone en Schuss, met de kabelbaan Ra Valles die skiërs naar 2500 m brengt), en Lagazuoi-Cinque Torri (11 pistes, 29 km; verbonden met de Passo Falzarego, met uitzicht op Marmolada, Sella, Civetta, Pelmo en Tofane). De Dolomiti Superski-pas verenigt deze resorts in een netwerk van 1.200 km met 450 pistes, waarmee Cortina's status als een van de meest verfijnde alpenresorts van Italië wordt bevestigd.

Van middeleeuwse vesting tot Habsburgse buitenpost, van ambachtelijke smeltkroes tot Olympisch podium en literaire salon, Cortina d'Ampezzo is een plek van natuurlijk drama en menselijke inspanning. De torenhoge torenspitsen en stille valleien getuigen van eeuwen van cultuur, ambacht en concurrentie, en vormen een verhaal dat net zo blijvend is als de rotsformaties die de horizon omlijsten.