Corsica

Corsica, een eiland met ruige contouren en een uniek karakter, strekt zich uit over 8680 vierkante kilometer in de Middellandse Zee, met een totale lengte van zo'n 183 kilometer en een maximale breedte van 83 kilometer. Met een bevolking van 355.528 inwoners (januari 2024) behoort het tot de dunst bevolkte regio's van Frankrijk, maar de culturele weerklank en natuurlijke grandeur verhullen het bescheiden aantal inwoners. Gelegen ten zuidoosten van het Franse vasteland, pal ten westen van het Italiaanse schiereiland en direct ten noorden van Sardinië, bevindt Corsica zich op een grensvlak tussen twee grote Europese culturen, maar heeft het tegelijkertijd een geheel eigen identiteit.

Een enkele bergketen snijdt het eiland in oostelijke schist en westelijke granieten hoogten, die steil oprijzen tot de top van de Monte Cinto op 2706 meter (8878 voet). Bossen bedekken twintig procent van het land, terwijl de resterende hellingen plaatsmaken voor maquis, weilanden of nederzettingen. Bijna twee derde van het binnenland is nog steeds wild en wordt alleen doorkruist door herders of dappere wandelaars die de beroemde GR20 volgen, algemeen beschouwd als een van Europa's meest veeleisende langeafstandsroutes. Langs de kust leidt zo'n 1000 kilometer (620 mijl) kustlijn naar meer dan tweehonderd stranden, waaronder het zachte zand van Paraguano en verborgen baaien waar de kobaltblauwe zee een gevarieerd mozaïek van kalksteen en rood porfier omspoelt.

De menselijke geschiedenis van Corsica onthult verschillende bestuurslagen en wisselende soevereiniteiten. Bijna vijf eeuwen lang, van 1284 tot 1755, bestuurde de Republiek Genua het eiland en drukte de taal en wetgeving ervan op het lokale leven. In 1755 riepen de Corsicanen een onafhankelijke republiek uit, stelden een geschreven grondwet op en voerden hun buitenlandse beleid in het Italiaans. Binnen iets meer dan tien jaar dwongen de financiële gevolgen van de opstand in Genua de Republiek er echter toe de macht in 1768 aan Frankrijk over te dragen. In 1769 had het leger van Lodewijk XV het gebied veiliggesteld en Napoleon Bonaparte, datzelfde jaar geboren in Ajaccio, zou later opstaan ​​om Europa te hervormen. Zijn ouderlijk huis, Maison Bonaparte, dient nu als een museum ter nagedachtenis aan zowel zijn familie als de moeizame overgang van het eiland naar de Franse heerschappij.

De moderne politieke status van Corsica weerspiegelt zijn unieke karakter. In 2018 fuseerden de twee departementen Haute-Corse en Corse-du-Sud tot bestuurlijke en regionale gemeenschappen, waardoor één territoriale gemeenschap ontstond met een grotere autonomie dan welke andere in Frankrijk dan ook. De Corsicaanse Assemblee heeft een beperkte uitvoerende macht en de onderhandelingen over verdere zelfbestuur worden voortgezet. De regionale hoofdstad, Ajaccio, blijft het bestuurlijke hart, terwijl Bastia, in Haute-Corse, de op één na grootste stad en de belangrijkste noordelijke toegangspoort is.

Taalkundige stromingen zijn diepgeworteld in de geschiedenis van het eiland. Het Frans behoudt officieel de overhand, maar de inheemse Corsicaanse taal – een Italo-Dalmatische taal verwant aan het middeleeuwse Toscaans – blijft bestaan ​​onder een minderheid van sprekers. Twee belangrijke dialecten, Cismuntanu in het noordoosten en Ultramuntanu in het zuidwesten, lopen zo ver uiteen dat wetenschappers discussiëren over de indeling van het Corsicaans binnen de Romaanse talen. Het Italiaans, ooit de formele taal tot zijn vervanging door het Frans in 1859, blijft echoën in familienamen en culturele idiomen. Ligurische dialecten overleven alleen in enclaves zoals Bonifacio en Ajaccio, terwijl rudimentair Grieks voortleeft in Cargèse, als bewijs van zeventiende-eeuwse kolonisten die hun toevlucht zochten onder Genuese auspiciën. Onderzoeken wijzen uit dat vijftig procent van de inwoners enige vaardigheid in het Corsicaans bezit, hoewel slechts tien procent beweert het als moedertaal te beheersen, en Engels en Italiaans staan ​​op de tweede plaats van de vreemde talen die ze tegenkomen.

Geologisch gezien ontstond Corsica ongeveer 250 miljoen jaar geleden, toen het opgestuwde westelijke graniet ongeveer 50 miljoen jaar geleden botste met sedimentaire oostelijke schist. Het resultaat is een "berg in zee", waarvan de ruggengraat zowel barrière als ruggengraat vormt. Hoogtezones bepalen ecosystemen: onder de 600 meter (2000 voet) floreren olijfgaarden, steeneiken, kurkeiken en struikgewas in de hete, droge zomers en milde, regenachtige winters van de kustzone. Tussen 600 en 1800 meter (2000-5900 voet) doen gematigde bergachtige loofbossen en gemengde bossen met eiken, dennen en loofbomen denken aan een meer noordelijk klimaat, hoewel menselijke bewoning zich zelden boven de 900 meter uitstrekt, behalve door veehouders en seizoensbezoekers. Tussen 1.750 en 2.100 meter (5.740–6.890 voet) herbergt het subalpiene gebied heidevelden, varens en dwergstruiken, terwijl de hoogalpiene zone boven 1.800 meter tot aan het topplateau kaal, door de wind geteisterd en onbewoond is.

De klimaatpatronen van Corsica weerspiegelen deze hoogteverschillen. De kust kent een Csa-klimaat met warme zomers en een mediterraan klimaat, met een gemiddelde jaarlijkse zonneschijnduur van 2715 uur tussen 2008 en 2016. Sari-Solenzara registreert de hoogste gemiddelde jaartemperatuur in Europees Frankrijk, namelijk 16,41 °C over de periode 1981-2010. Verder landinwaarts heerst het Csb-klimaat met warme zomers en een mediterraan klimaat, en op de hoogste kampeerplaatsen treden kortstondig subarctische omstandigheden op, zoals Dfc en Dsc.

In deze gevarieerde habitats floreert het wild – gedomineerd door vogels die aaseters zijn. De lammergier en vale gier patrouilleren over hoge kliffen en vervullen een ecologische rol door aas te eten en ziekten te bestrijden. Andere vogels, van de steenarend tot de sterrenroerdomp, sieren de hemel, terwijl endemische ondersoorten zoals de bonte kraai de biogeografische uniciteit van het eiland vertegenwoordigen. Amfibieën en reptielen delen in de isolatie: de Griekse landschildpad is beschut in reservaten zoals A Cupulatta, en de Corsicaanse beeksalamander, vuursalamander en bladteengekko schieten tussen rotsblokken en vochtige ravijnen. Moerashabitats herbergen Europese moerasschildpadden en steltlopers, onder andere in het Fango-estuarium en de Biguglia-lagune. Bergbossen bieden onderdak aan de Corsicaanse boomklever, de enige in zijn soort, een soort die net zo emblematisch is als het edelhert en de moeflon die door de beschermde valleien van het Parc naturel régional de Corse zwerven.

Dat park, opgericht in 1972, beslaat zo'n 3500 vierkante kilometer – veertig procent van de totale oppervlakte van het eiland – en omvat de Golfe de Porto, het door UNESCO aangewezen natuurreservaat Scandola, en bergtoppen die een uitdaging vormen voor alpinisten. Scandola zelf is alleen over zee bereikbaar; er vertrekken boten vanuit Galéria en Porto (Ota), die zeldzame glimpen van karmozijnrode kliffen en basaltformaties bieden. In het park werden Corsicaanse edelherten heringevoerd nadat ze door overbejaging waren uitgestorven; alleen hun Sardijnse soortgenoten overleefden de verbinding van de eilanden in het Pleistoceen.

Menselijke bedreigingen waren in andere tijdperken minder onschuldig. Endemische soorten uit het Pleistoceen, zoals de Sardijnse dhole, het Praemegaceros cazioti-hert en de Corsicaanse reuzenspitsmuis, verdwenen na de komst van de mens in het Mesolithicum. Tegenwoordig is natuurbehoud een evenwicht tussen herstel en erfgoed, en beschermt het tegen het verlies van de oudheid.

De Corsicaanse materiële cultuur weerspiegelt de overvloed aan land en bossen. Kastanjes, waarvan de teelt in 1584 bij Genuees decreet werd verplicht gesteld, vormen de basis voor recepten van pulenta castagnina tot falculellekoeken. De kastanjebossen, ooit "de graanschuur van het volk", vormen nog steeds de basis voor dorpen en leveren hout en meel. Kazen – met name brocciu – spelen een prominente rol in zowel voorgerechten als desserts, terwijl gedroogde varkensvleesproducten zoals figatellu en prisuttu de scherpe smaak van porcu nustrale (varkensvlees) krijgen. Het wild zwijn levert stevige stoofschotels op en zeevruchten – forel uit rivieren, vis van rotsachtige kusten – vullen de lokale markten. Wijngaarden produceren Vinu Corsu en muskaatwijnen, en het legendarische aperitief Cap Corse wordt bewaard in koperen distilleerketels onder het Mattei-label.

Economisch gezien genereerde Corsica in 2021 een regionaal bbp van tien miljard euro, met als belangrijkste exportproducten graniet, marmer, looizuur, kurk, kaas, wijn, olijfolie en, controversieel, sigaretten. De relatieve isolatie van het eiland heeft de zware industrie afgeschrikt, waardoor grootschalige landbouw werd beperkt ten gunste van ambachtelijke en kleinschalige bedrijven. Deze bescheiden ontwikkeling heeft op zijn beurt een groot deel van het landschap beschermd tegen het massatoerisme dat elders in het Middellandse Zeegebied voorkomt.

Transportnetwerken weerspiegelen de uitdaging van de bergen en de zee. Vier internationale luchthavens – Ajaccio Napoleon Bonaparte, Bastia-Poretta, Calvi-Sainte-Catherine en Figari-Sud Corse – bieden verbindingen naar Parijs, seizoensgebonden Europese routes en vluchten tussen de eilanden. Air Corsica en Air France onderhouden het hele jaar door vluchten, terwijl luchtvaartmaatschappijen zoals EasyJet en Ryanair hun capaciteit in de zomermaanden vergroten. Reizen over de weg blijft essentieel, huurauto's of privévoertuigen moeten bochtige bergpassen en goed onderhouden asfalt nemen – hoewel de benzinevoorraad buiten de stadscentra kan afnemen en wegwijzers soms alleen Corsicaanse namen dragen, terwijl hun Franse tegenhangers door activisten zijn overgeschilderd. Bussen verbinden de knooppunten aan de kust en rijden vaker in het hoogseizoen, maar reizen dwars door het eiland vereisen geduld en een strakke planning.

De Chemins de fer de la Corse, Corsica's meterspoorlijn, loopt in een Y-vormig netwerk van Ajaccio via Corte naar Bastia, en van Ponte Leccia via L'Île-Rousse naar Calvi. Het systeem, door sardonische reizigers "Train à Grandes Vibrations" genoemd, biedt een afgemeten alternatief voor de weg, met zes dagelijkse directe verbindingen tussen Ajaccio en Bastia, twee treinen naar Calvi via Ponte Leccia en een scala aan tariefopties, waaronder een zevendaagse "Pass Libertà". Fietsen zijn grotendeels verboden aan boord, behalve wanneer ze zijn opgevouwen en tegen betaling in een tas worden vervoerd.

De maritieme verbindingen maken het plaatje compleet. De haven van Bastia, die in 2012 meer dan 2,5 miljoen passagiers bediende, vormt de belangrijkste terminal voor autoveerboten, met extra aanlegplaatsen in Ajaccio, L'Île-Rousse, Calvi, Propriano en Porto-Vecchio. Maatschappijen zoals Corsica Ferries–Sardinia Ferries, La Méridionale en Moby Lines bieden verbindingen met Toulon, Nice, Marseille en Italiaanse havens zoals Savona, Livorno en Genua. De Straat van Bonifacio, op zijn smalst slechts 11 kilometer breed, scheidt Corsica van Sardinië en de stromingen ervan eisen respect van de zeelieden.

De Corsicaanse samenleving draagt ​​de stempel van een hardnekkige regionale cultuur. Bezoekers wordt aangeraden respect te tonen in woord en kleding, want de lokale gevoeligheden blijven scherp wanneer Corsicanen worden verward met Fransen of Italianen. Discussies over nationalistische politiek of de gewelddadige erfenis van het FLNC kunnen het beste worden uitgesteld, want de wonden zijn nog steeds recent en de meningen zijn sterk verdeeld. Vrek is kwetsend: de gastvrijheid van het eiland is al lang een bron van trots, en de gemeenschappelijke gezelligheid gedijt op vrijgevigheid.

Hoewel het toerisme groeit, blijft het zich concentreren in het hoogseizoen, van half juni tot en met augustus, wanneer de aanlegplaatsen voor veerboten en accommodaties snel vol raken. Buiten deze maanden sluiten veel hotels en verdwijnen de bergtoppen in de mist. Toch blijft het klimaat aangenaam tot en met oktober, wat zorgt voor een rustigere ontmoeting met het land en zijn bewoners. De kustwateren, gezuiverd door de noordwestenwind, laten oplettende zwemmers octopussen tussen de rotsblokken zien; landinwaarts nodigen eenzame valleien uit tot bezinning op een landschap dat zowel door geologie als geschiedenis is gevormd.

De essentie van Corsica laat zich niet gemakkelijk definiëren. Het is noch volledig Frans, noch volledig Italiaans, maar vormt een uniek milieu waar talen samenkomen, bergen uit de zee oprijzen en tradities standhouden tegen de overgang van wereldrijken. De steden – Ajaccio, Bastia en Bonifacio, gelegen op witte kliffen – roepen opeenvolgende hoofdstukken uit de mediterrane geschiedenis op, maar achter hun wallen klopt het wilde hart van het eiland, ondoordringbaar en ongenaakbaar. Voor wie meer zoekt dan louter spektakel, die luistert naar de cadans van een dialect dat ouder is dan de Republiek en voetstappen volgt op rotsachtige paden, biedt Corsica een onderdompeling in elementaire schoonheid en subtiele complexiteit, een wereld op zichzelf onder dezelfde zon die de wijdere zee verlicht.