Aix-les-Bains

Aix-les-Bains presenteert zich op het eerste gezicht als een serene samenkomst van water, steen en menselijke inspanning, waar de lichtblauwe vlakte van Frankrijks grootste natuurlijke meer de doelbewuste geometrie ontmoet van een stad die groeide in gelijke tred met de belofte van haar warmwaterbronnen. Vanaf het begin ervaart de bezoeker dat deze Savoie-gemeente wordt gekenmerkt door haar dubbele identiteit: ooit een van Europa's meest gevierde kuuroorden, en nu een gediversifieerd centrum van industrie, cultuur en recreatie in de buitenlucht. Genesteld tussen de glooiende wallen van het Baugesmassief in het oosten en de kalme oevers van het Lac du Bourget in het westen, ontvouwt Aix-les-Bains zich langs een noord-zuidas, met de bovenstad op ongeveer 320 meter boven zeeniveau en het lager gelegen gedeelte aflopend tot de gereguleerde waterlijn van 224 meter van het meer. Met een permanente bevolking van iets meer dan 32.000 (2022) en een jaarlijks bezoekersaantal van bijna 200.000, combineert de stad haar erfgoed als Belle Époque-toevluchtsoord voor Europese adel met de eisen van hedendaags toerisme, industrie en het lokale leven.

De oorsprong van de gemeente gaat terug tot de Romeinse tijd, toen de nederzetting – kortweg Aquae genoemd – voor het eerst gebruikmaakte van haar warmwaterbronnen. Inscripties die in het Archeologisch Museum zijn teruggevonden, herinneren aan de oude weldaad van keizer Gratianus, wiens noodlottige reis in 383 in het nabijgelegen Lyon eindigde. Eeuwenlang zouden middeleeuwse documenten verwijzen naar Aquae Gratianæ of zelfs Aquae grationapolis, maar pas in 1792, in de correspondentie van een herstellende Franse soldaat, werd "Aix-les-Bains" officieel gebruikt. De officiële naam van de stad, die in 1954 aan het treinstation werd toegevoegd als Aix-les-Bains-le Revard, verwijst naar zowel het water als het hoger gelegen plateau, een knipoog naar de strategische beslissing van de vroege bouwers om de overstromingen te vermijden die ooit de oever van het meer teisterden – later getemd door de dam van de Compagnie Nationale du Rhône.

Tegen het midden van de 19e eeuw was Aix-les-Bains uitgegroeid tot een vooraanstaand Europees kuuroord. De statige hotels en thermale baden trokken rijken en adellijke families van over het hele continent aan. Het Casino Grand-Cercle, geopend door koning Victor-Emmanuel II in 1850, belichaamt dit tijdperk: het weelderige mozaïekplafond, gemaakt van 3,5 miljoen glazen kubussen op een gouden ondergrond, herbergt nog steeds speelzalen en een theater met 900 zitplaatsen, dat in 1899 werd toegevoegd. Aan dezelfde boulevards ontwierpen architecten zoals Jules Pin Sr. en Antoine Gouy luxueuze particuliere hotels, waarvan vele – zoals het Splendide, het Bernascon en het Royal – hun gevels en gewelfde ingangen hebben behouden, ook al zijn ze opgedeeld in moderne appartementen. Als enige overlevende van de grand-hotelrage verwelkomt het Astoria gasten nog steeds in zijn oorspronkelijke Belle Époque-pracht.

De geografie van de stad blijft onlosmakelijk verbonden met die van zijn meer. Het Lac du Bourget strekt zich uit in het noorden en westen, met een lengte van 18 kilometer, voornamelijk gevoed door de Leysse in het zuiden en door de rivieren Tillet en Sierroz die afdalen vanaf de hellingen boven Aix. Het stroomgebied beslaat zo'n 560 vierkante kilometer, maar langs Tresserve en Bourdeau is de oever dichtbebouwd: een art-deco-ingang uit 1936 geeft toegang tot een esplanade met een panoramisch uitzicht op de Dent du Chat en een habitat voor knobbelzwanen, blauwe reigers, kokmeeuwen en waterhoentjes. Geflankeerd door de jachthavens Grand Port en Petit Port, beschikt de haven van Aix over de grootste zoetwatervloot van Frankrijk, met 1500 ligplaatsen die gereserveerd zijn via seizoens- of jaarreserveringen. Elk jaar in juli trekt het Festival de la Yachting zowel klassieke boten als professionals aan voor demonstraties en marktstands.

Boven de stad klimmen de hellingen omhoog naar de Tour de l'Angle Est, een top van 1562 meter die uitzicht biedt over zowel de stad als het meer. In het westen ligt de bergkam dichter bij de kust, met lagere toppen die wandel- en mountainbikeroutes bieden die door het 116 hectare grote bos van Corsuet lopen. Binnen de gemeentegrenzen liggen zo'n negen aangrenzende gemeenten – Brison-Saint-Innocent, Grésy-sur-Aix, Mouxy, Viviers-du-Lac en andere – terwijl het meer zelf de grenzen van vijf andere gemeenten markeert. Het gemeentelijk grondgebied, met een oppervlakte van 12,62 vierkante kilometer, is uitgestrekt naar Savoie-maatstaven, en de stedelijke morfologie weerspiegelt zowel de noodzaak om groene zones te behouden als de druk van opeenvolgende uitbreidingen die Aix steeds nauwer met Chambéry in het zuiden hebben verbonden. Als reactie hierop houdt de vereniging Métropole Savoie nu toezicht op een coherent ruimtelijk plan voor de Combe de Savoie en het stroomgebied van het Lac du Bourget, waarbij wordt gestreefd naar harmonie tussen de twee historische steden.

Het klimaat in Aix-les-Bains wordt geclassificeerd als oceanisch met een duidelijke continentale invloed, een gevolg van de landinwaartse ligging en de bergketen die zich uitstrekt van de Jura tot het Bornesmassief. De zomers zijn gematigd, de winters soms sneeuwrijk en de lente en herfst staan ​​bekend om hun bloemenpracht – een bewijs van de tuinbouwkundige talenten van de stad. Sinds 1981 is Aix-les-Bains bekroond met de "vier bloemen"-prijs in het nationale Concours des villes et villages fleuris en in 2012 kreeg het de Gouden Bloem-onderscheiding. Het gemeentelijk tuinbouwcentrum, dat zo'n 2500 vierkante meter beslaat, produceert jaarlijks zo'n 300.000 planten; alleen al in 2008 leverde het 95.000 exemplaren van 103 soorten voor de bloembakken, perken en borders van de stad. In het Parc Floral des Thermes, met zijn oude en zeldzame bomen, worden openluchtconcerten gehouden in een amfitheater met 3.000 zitplaatsen, terwijl de Japanse tuin aan de Avenue Charles de Gaulle een beschouwend ontwerp heeft op basis van kanji-karakters.

Transportverbindingen weerspiegelen zowel erfgoed als innovatie. Aix-les-Bains verwelkomde treinreizigers al halverwege de 19e eeuw onder de hertogen van Savoye, en het station is nog steeds een multimodaal knooppunt, bediend door TGV-diensten die Parijs binnen drie uur van de stad brengen. De snelweg A41 doorsnijdt de oostelijke buitenwijken, met knooppunten 13 en 14 die directe verbindingen bieden naar Annecy, Lyon en verder naar Genève via de A40. Secundaire wegen – RD 991 en D 1201 – slingeren door de benedenstad, terwijl lokale busdiensten, geëxploiteerd onder het merk Ondea door Keolis, het centrum verbinden met omliggende wijken en naburige dorpen. Twee parkeergarages bedienen het centrum, hoewel er tijdens de zomerse spitsuren nog steeds congestie heerst, met name langs de Boulevard Président Wilson en de Rue de Genève. Luchthaven Chambéry-Savoie, gelegen in het nabijgelegen Voglans, verbindt Aix-les-Bains met Europese bestemmingen in het Verenigd Koninkrijk, Scandinavië en Parijs Orly. De winterdienstregeling wordt ondersteund door wintersportverkeer.

Economisch gezien heeft Aix-les-Bains zich gediversifieerd, ondanks het afnemende aantal klanten van de thermen. Hoewel de twee belangrijkste badplaatsen – de Nationale Thermen van Chevalley en de Thermen van Marlioz – de lokale handel niet langer domineren, maakt de stad gebruik van het keurmerk van nautisch station (toegekend sinds 2000) en de status van toeristisch resort (2013) om de bezoekersaantallen op peil te houden. Industriële activiteiten vinden naast elkaar plaats in de stedelijke structuur: General Electric en ABB Cellier exploiteren naast de productie van microauto's in Aixam en het hoofdkantoor van lederwarenfabrikant Léon Grosse. Het gemiddelde gezinsinkomen, van ongeveer € 15.606 per jaar, verhult aanzienlijke economische verschillen; zo'n 66,8 procent van de huishoudens was in 2005 belastingplichtig en de lokale vermogensbelasting blijft bescheiden in vergelijking met de nationale gemiddelden.

Het gebouwde erfgoed van Aix-les-Bains is uitzonderlijk rijk. Zeventien bouwwerken staan ​​officieel op de monumentenlijst, terwijl er meer dan 900 voorkomen in de Algemene Inventaris van Cultureel Erfgoed. De Boog van Campanus, een 9 meter hoge Romeinse grafboog, zonder mortel gebouwd, bewaakt de ingang van de Nationale Thermen met zijn hoofdgestel, fries en nissen, ooit bedoeld voor familieborsten. Vlakbij liggen de oude thermen zelf – geflankeerd door een caldarium, tepidarium en frigidarium, allemaal bekleed met marmer – en de Tempel van Diana, een van de slechts drie volledig bewaarde Gallo-Romeinse tempels in Frankrijk, nu omgebouwd tot het Lapidariummuseum. Het stadhuis is gevestigd in een voormalig 15e-eeuws kasteel van de markies van Aix, met een portaal dat een overblijfsel is van feodale grandeur.

Tot de sacrale architectuur behoort de Onze-Lieve-Vrouw van de Waterenkerk (Notre-Dame-des-Eaux), met haar groenkoperen koepel en 55 meter hoge toren die de skyline doorkruisen. De kerk, ontworpen in Byzantijnse stijl met romaanse tongewelven, herbergt een 17e-eeuwse kruisweg uit de Spaanse veldtochten van Napoleon en Italiaanse apostelpanelen, getuigen van de stroom van kunst en devotie die Europa doorkruiste. De seculiere cultuur bloeit in het Musée Faure, gevestigd in een villa uit 1902, met de op één na grootste collectie Rodin-sculpturen van Frankrijk en een opmerkelijke verzameling impressionistische en postimpressionistische doeken van Corot, Cézanne, Pissarro, Degas en anderen.

Het culturele leven omvat ook voorstellingen en films. Het Théâtre du Casino, een auditorium in Italiaanse stijl met 900 zitplaatsen, biedt concerten en filmvoorstellingen met een authentieke inrichting. Aan de andere kant van de stad organiseert het Théâtre de Verdure in het Parc Floral des Thermes openluchtconcerten en buurtbijeenkomsten. Het congrescentrum biedt plaats aan tentoonstellingen, congressen en live comedy, terwijl drie bioscopen – Victoria, Rex en de multiplex Toiles du Lac – een mix van mainstream- en arthousefilms bieden. Het Nouveau Casino, bescheidener dan zijn Grand-Cercle-tegenhanger, biedt speelmogelijkheden met tafels en tot wel 45 gokautomaten.

De gastronomie in Aix-les-Bains weerspiegelt het terroir van de Savoie. Zuivelproducten uit de alpenweiden leveren Reblochon op voor tartiflette, Beaufort voor fondue en Tomme de Savoie voor lokale salades; crozets, péla en polenta getuigen van boerenvindingrijkheid die gourmet is geworden. Zoetwatersoorten – forel, char en kleine marene – verschijnen naast bosschatten zoals eekhoorntjesbrood; wijngaarden rond Saint-Innocent en Saint-Baldoph telen witte druiven die essentieel zijn voor regionale specialiteiten. Voor het dessert roepen bugnes, confiture de lait en bosbessentaartjes zowel de landelijke traditie als de zoetheid van zomermarkten op.

Jaarlijkse evenementen kenmerken de agenda van Aix-les-Bains. Musilac, een pop-rockfestival dat elk jaar in juli plaatsvindt, transformeert de esplanade aan het meer in een podium voor tienduizenden mensen. Navig'Aix, een nautisch evenement, brengt leven in de haven met regatta's en demonstraties aan de wal. Theedansen, Aquascénies-waterballetten en andere rituelen zetten de eeuwenoude band van de stad met water en recreatie voort. Geleerde verenigingen – de Société du Patrimoine de Savoie, de Société d'Art et d'Histoire d'Aix-les-Bains en haar regio, en het Centre Archéologique du Lac – komen wekelijks bijeen om de regionale geschiedenis, archeologie en erfgoedbehoud te verkennen, zodat de lokale identiteit net zo belangrijk blijft als de door bronnen gevoede diepten van het meer.

In zijn huidige vorm draagt ​​Aix-les-Bains de sporen van Romeinse kolonisten, de grandeur van de Belle Époque en de heruitvinding van de 20e eeuw voort. Het blijft, zoals het in oude reisgidsen werd verkondigd, een "Riviera van de Alpen", een benaming die verwijst naar de combinatie van berglucht en mediterraan temperament. Verre van een statisch museumstuk, weet de stad economische diversificatie in evenwicht te brengen met cultureel rentmeesterschap. De promenades worden omzoomd door lommerrijke parken en de boulodromes liggen te midden van bloemperken. Het zachte gezoem van de industrie, het kabbelen van water tegen art-decopieren en het applaus dat weerkaatst van openluchttheaters vormen samen een unieke partituur, die zowel het rijke verleden van de stad weerspiegelt als haar voortdurende vermogen om zich aan te passen, te verwelkomen en te volharden.