Bad Oeynhausen

Bad Oeynhausen, met bijna 50.000 inwoners en een oppervlakte van 64,83 vierkante kilometer op de zuidelijke helling van het Wiehengebergte, ontvouwt zich als een kuuroord van blijvende betekenis. Gelegen aan de linkeroever van de Wezer in de regio Oost-Westfalen-Lippe in Noordrijn-Westfalen, ligt het veertig kilometer ten noordoosten van Bielefeld en zo'n tachtig kilometer ten westen van Hannover. Van zijn oorsprong als 19e-eeuws kuuroord – verankerd door thermale bronnen die 's werelds meest koolzuurhoudende pekelfontein zouden opleveren – tot zijn rol als zetel van de Britse militaire regering na de oorlog, is de evolutie van de stad onlosmakelijk verbonden met zijn geologie, waterwegen en therapeutische wateren.

Van de eerste boringen in de jaren 1750 tot de Jordansprudel, die bij kalm weer een boog van veertig meter diep is, hebben de bronnen van Bad Oeynhausen het lot bepaald. De Oeynhausener Bron, geslagen in 1839 en in opeenvolgende fasen geboord tot dieptes van meer dan 1000 meter in de jaren 1970, trok de aandacht van Alexander von Humboldt. Latere putten – de Kaiser Wilhelm-, Morsbach-, Jordan-, Dr. Schmid-, Alexander von Humboldt- en Gert-Michel-bronnen – voegden elk een hoofdstuk toe aan de technische en architectonische ontwikkeling van het kuuroord. Hoewel de piek van de zoutwinning voorbij is, voeden de helende pekelwaterbronnen nog steeds het Badhuis II, de Bali-Therme en de medische faciliteiten van het kuurpark, waarvan de gevels een neoclassicistische en neorenaissance-achtige grandeur oproepen.

Het landschap van de stad wordt gevormd door de rivieren de Werre en de Wezer. De Werre verdeelt de stad in tweeën en vormt een vlakke uiterwaard van zand, grind en klei, die zorgvuldig moet worden bedijkt door regionale waterschappen. Aan de noordoever rijst het Wiehengebergte steil op tot 267 meter bij de Uphauser Berg, terwijl het landschap aan de zuidkant geleidelijk overgaat in het Lippebergland. Trapsgewijs aangelegde terrassen, gevormd door de ijstijden van het Saalien en het Weichselien, getuigen van de afzetting van löss en zwerfkeien tijdens de ijstijd. Buiten het stadscentrum beschermen zes kleine natuurreservaten en vier beschermde landschapsgebieden de Sieke-dalen, bosranden en oeverweiden; sinds 1995 worden minerale bronnen beschermd in de plannen ter plaatse.

Binnen deze heuvels en uiterwaarden strekt zich een netwerk van acht districten uit – samengevoegd onder de Bielefelder Akte van 1973 – van de historische kern van Bad Oeynhausen via Lohe, Oberbecksen, Rehme, Bergkirchen, Bad Oexen en de randgemeenten Eidinghausen en Wulferdingsen. Elk district heeft een eigen karakter: de rivierweiden van Rehme, de kerkelijke pas van Bergkirchen, de oncologische kliniek van Bad Oexen, gelegen in een park. De voormalige gemeenten Rothenuffeln en Gohfeld dragen bij aan de bestuurlijke kaart en het culturele weefsel van de stad.

Het klimaat van Bad Oeynhausen, geclassificeerd als warm gematigd en regenachtig (Cfb) met suboceanische tendensen, biedt milde winters en zomers die zelden boven de tweeëntwintig graden uitkomen. Een "mild genezend klimaat" in kuurtermen, met zijn constante neerslag en gematigde temperatuurschommelingen, vormen al sinds het midden van de 19e eeuw de basis voor therapeutische behandelingen. Tuinontwerpen van Peter Joseph Lenné speelden in op deze gematigde omgeving: het 26 hectare grote kuurpark, aangelegd tussen 1851 en 1853, is gebaseerd op de Korso-Ring, een laan omringd door fonteinen, paviljoens en badhuizen, waarvan de symmetrie nog steeds zichtbaar is in het huidige stratenplan.

Architectonische gebaren in het park variëren van het sobere Badhuis I (1852-1857) tot het meer sierlijke Badhuis II, dat in 1885 in paleisachtige stijl werd herbouwd. Het neobarokke Kurhaus (1905-1908) werd het Keizerlijk Paleis, waarvan het interieur werd aangepast voor een variététheater, restaurant en nachtclub. Latere openbare theaters, foyers en fresco's in de foyer weerspiegelen de veranderende smaak van het begin van de 20e eeuw. Een modernistisch Badhuis II, gebouwd in 1960 en vervangen na brandschade in 2002, staat naast het Oeynhauser Schweiz-park. Vlakbij fleurt Frank O. Gehry's golvende dak van het Ronald McDonald Ouderhuis een verblijf op voor gezinnen met jonge hartpatiënten – een eigentijdse knipoog naar de medische roeping van de stad.

Medische zorg blijft de levensader van de stad. Van de Maternus Revalidatiekliniek, die orthopedische, degeneratieve en neurologische patiënten behandelt, tot de Klinik am Korso, de enige kliniek in Duitsland die zich uitsluitend richt op eetstoornissen, zijn er talloze gespecialiseerde centra. De Median Revalidatiekliniek richt zich op de behoeften van moslimpatiënten, terwijl het Hart- en Diabetescentrum Noordrijn-Westfalen – onderdeel van de Universitaire Ziekenhuizen Ruhr – geldt als Europa's belangrijkste transplantatie-instelling. Oncologische nazorg trekt patiënten naar de Klinik Bad Oexen in Eidinghausen, en het gemeentelijk ziekenhuis, dat na de oorlogsevacuatie heropleefde, verzorgt algemene geneeskunde in alle districten.

Deze gezondheidsinstellingen vormen een aanvulling op een netwerk van culturele locaties die zowel inwoners als bezoekers vermaken. Het Theater im Park trekt reizende gezelschappen en orkestresidenties aan, terwijl de GOP Variété-show in het Kurpark doet denken aan amusement uit de spa-periode. Het Deutsches Sprookjes- en Weserlegendemuseum, gevestigd in een historiserende villa, brengt de lokale folklore terug tot aan de gebroeders Grimm en plaatst Bad Oeynhausen in de Duitse Sprookjesroute. De Museumfarm in het landschapspark Siekertal daarentegen bewaart landelijke structuren uit de 17e en 18e eeuw en verbindt het agrarische leven met hedendaagse aanplantingen en huishoudelijke demonstraties.

Buiten de lommerrijke omgeving van het kuuroord duiken de sporen van Bad Oeynhausen's langere geschiedenis op in parochiekerken in Bergkirchen, Rehme en Volmerdingsen – overgebleven middeleeuwse torens die de dorpsstraten markeren – en in molens zoals de Schönemühle en de Hofwassermühle, die herinneren aan een riviereconomie die nu gevierd wordt langs de Westfaalse Molenroute. Bakkerijen, voormalige steengroeven en het waterslot Ovelgönne bieden een verdere blik op het lokale erfgoed, terwijl het Energieforum Innovatie aan de B61, een ander project van Gehry, een voortdurende dialoog tussen historisme en avant-garde vorm aankondigt.

In de straten van de stad getuigen monumenten van de identiteit van Bad Oeynhausen: de Varkensfontein, die op een brutale manier een legende over de ontdekking van zout door varkens herdenkt; het Vlottersmonument aan de samenvloeiing van de Werre en de Wezer, dat getuigt van de vroegere rivierhandel; en allegorische sculpturen van Hygieia en een Najade, waarvan de vloeiende vormen de helende belofte van mineraalwater oproepen. Bustes van de technische grondleggers van Oeynhausen en de landschapsarchitect, gegoten in brons, staan ​​als wachters in de kuurtuinen, een verwijzing naar een tijdperk waarin kuuroorden wedijverden in architectonische pracht.

Mobiliteit door de stad combineert erfgoed met moderniteit. De spoorlijn Keulen-Minden en de snelweg A30 doorkruisen het Werredal, terwijl provinciale wegen naar de Wiehenbergkam stijgen. Een herontdekte tuinwijk aan de Hindenburgstraße toont de stadsplanning van begin 20e eeuw, en een emissiearm toeristentreintje – genaamd "Emil, de Wolkenduwer" en zijn tegenhanger "Minna" – verbindt in de zomermaanden de poorten van het park met de bezoekerscentra. In de uiterwaarden van de Werre maken paardensportfaciliteiten gebruik van open weilanden, wat de relatie van de stad met haar waterwegen benadrukt.

Het beheer van natuurlijke hulpbronnen blijft omstreden. Plannen om gletsjergrind te winnen uit de Wezer-riviervlakte van Rehme hebben geleid tot rechtszaken van gemeentelijke autoriteiten die zich zorgen maken over ecologische verstoring. Natuurbeschermingsorganisaties verwachten, paradoxaal genoeg, dat voormalige winningsputten zich kunnen ontwikkelen tot wetlands met een grote biodiversiteit. Het geothermische potentieel in de formaties uit het Vroeg-Jura onder de stadsgrenzen belooft hernieuwbare warmte, hoewel uitgebreide waterbeschermingszones de boringen beperken. Windenergie wordt gerealiseerd in twee bescheiden turbines in Wulferdingsen, zonder tot nu toe significante uitbreiding.

Als aanvulling op het kuurpark nodigt de Aqua Magica – een tentoonstellingslandschap dat gedeeld wordt met het aangrenzende Löhne – uit tot het verkennen van de sculpturale mogelijkheden van water. Het meest opvallende element, aangelegd voor de Staatliche Gartenausstellung 2000 door Henri Bava en Olivier Philippe, is de Waterkrater, een verzonken fontein die bezoekers via trappen betreden. Sinds 2009 test het aangrenzende touwenparcours evenwicht en moed tegen een achtergrond van waterpartijen en bos.

Tot slot illustreren de tien begraafplaatsen van Bad Oeynhausen de 20e-eeuwse dialoog van de stad met sterfelijkheid en herinnering. De grootste, aangelegd in 1910 in Werste, getuigt van begrafenissen op gemeentelijke schaal, terwijl Mooskamp in Rehme – aangelegd vanaf 1935 – vlak bij de A30 ligt, een herinnering aan de verschuivende grenzen tussen leven en handel, landschap en infrastructuur. Samen vormen deze rustplaatsen een netwerk van plekken voor bezinning te midden van het glooiende landschap van de stad.

De essentie van Bad Oeynhausen komt alleen tot uiting in het samenspel van bronnen en kerktorens, parken en ziekenhuizen, rivieren en bergkammen. Toch weerstaat de stad zowel de overdrijving van een ansichtkaart als de kille meetkunde van een stedenbouwkundig rapport. Het geneeskrachtige water blijft stromen, de klinieken blijven vooroplopen in medische innovatie en de tuinen fluisteren een geschiedenis van zorg, geëtst in steen en boom. In deze samensmelting van natuur, wetenschap en design blijft de stad bestaan ​​als een bewaarplaats van menselijke hoop en veerkracht – een openluchtheiligdom waar geologie, hydrologie en architectuur samensmelten ten dienste van lichaam en geest.