Bad Karlshafen

Bad Karlshafen, een thermaal zoutwaterkuuroord met 3778 inwoners verspreid over 14,85 vierkante kilometer, ligt op de samenvloeiing van de rivieren Diemel en Wezer in Noord-Hessen, Duitsland. Vijftien kilometer ten zuiden van Höxter en zevenendertig kilometer ten noorden van Kassel, ligt het op een uniek drielandenpunt waar Hessen, Nedersaksen en Noordrijn-Westfalen samenkomen. De kern van Bad Karlshafen telt ongeveer 2300 inwoners, terwijl het middeleeuwse dorp Helmarshausen, nu een district na gemeentelijke hervormingen in 1972, nog eens 1478 inwoners toevoegt aan het totaal. De hoogte van 95,6 meter boven zeeniveau omlijst een landschap van beboste kliffen, rivierdalen en de overblijfselen van ambitieuze waterwegplannen die nooit zijn gerealiseerd.

De nederzetting, gesticht in 1699 door Franse protestanten die aan vervolging ontkwamen na de herroeping van het Edict van Nantes, heette aanvankelijk Sieburg. Karel I, landgraaf van Hessen-Kassel, bood deze hugenoten een toevluchtsoord, hernoemde de stad ter ere van hem en bedacht een kanaalnetwerk dat de invoerrechten van Hannoversch Münden zou omzeilen. Zijn ingenieur Friedrich Conradi ontwierp plannen voor het Landgraaf-Carlkanaal, bedoeld om Karlshafen met Marburg te verbinden, maar alleen het eerste stuk naar Hümme werd ooit gebouwd. Een barok stadsplan van architect Paul du Ry kreeg vorm in 1717, met een raster van symmetrische straten, centrale pleinen en het havenbekken dat nog steeds de historische kern van de stad vormt.

Het Wezerhavenbekken, oorspronkelijk in de jaren twintig van de vorige eeuw van de rivier afgesloten, werd in 2018 weer aangesloten door middel van een sluis die het waterpeil constant houdt en kleine vaartuigen toelaat. Het gerestaureerde bekken grenst aan het voormalige pakhuis, gebouwd tussen 1715 en 1718 met zijn karakteristieke schilddak en toren – tegenwoordig het stadhuis. Binnen vinden bezoekers gespiegelde stucplafonds van de Italiaanse decorateur Andrea Gallasini en een carillon dat vier keer per dag de uren accentueert met melodieën. Een rozentuin, aangelegd in 2009 op de binnenplaats, verzacht de stenen gevels die ooit landgraaf Karl tijdens zijn sporadische bezoeken ontvingen.

Helmarshausen, slechts 1,3 kilometer zuidelijker aan de overkant van de Diemel, is enkele eeuwen ouder dan Karlshafen. De stadskerk dateert uit de romaanse stijl van de tiende eeuw, hoewel branden en reparaties de structuur ervan in de loop der tijd hebben veranderd. Een 18e-eeuws orgel met 1100 pijpen is gerestaureerd en achter glas in het schip liggen kostbare pagina's uit het Evangelieboek van Hendrik de Leeuw. De voormalige benedictijnenabdij van Helmarshausen, gesticht in 997, produceerde middeleeuwse meesterwerken van boekverluchting en goudsmeedwerk. De kloosterkerk werd tijdens de Reformatie ontbonden en is nu zichtbaar onder moderne bestrating.

Tussen 1685 en 1750 bood de stad ook onderdak aan Waldenzen die uit de valleien van Piëmont waren verdreven in het koninkrijk Savoye-Piëmont-Sardinië. Ze leefden in enclaves die, ondanks hun fysieke segregatie, het culturele weefsel van de stad verrijkten. Het Duitse Hugenotenmuseum, opgericht in 1980 in een omgebouwde sigarenfabriek, bewaart deze gelaagde geschiedenis. De tentoonstelling van 700 vierkante meter omvat beeldarchieven, familiestambomen en artefacten die de strijd en prestaties van zowel Hugenoten als Waldenzen illustreren. Een genealogisch onderzoekscentrum en een stadsarchief vullen de tentoonstellingen aan, die wetenschappers en nakomelingen uit heel Europa aantrekken.

De Wesertherme kreeg in 1977 de status van kuuroord, wat leidde tot de toevoeging van "Bad" aan de stadsnaam en de bouw van een peiltoren in 1986. Tegenwoordig is de Wesertherme een modern gezondheidscentrum, gebouwd op een warmwaterbron die pekelwater met een opmerkelijke zoutconcentratie van 23 procent levert vanaf een diepte van 1150 meter. De faciliteit, die in december 2004 werd geopend als Kristalltherme Weserbergland voor een bedrag van 20 miljoen euro, kwam na een langdurige juridische schikking in 2009 uiteindelijk onder gemeentelijk beheer. Bezoekers vinden er baden met een temperatuur van 33-36 °C, whirlpools, een saunacomplex met botensauna op de Weser en een panoramisch uitzicht op de oever.

Aan de andere kant van het water ligt Bad Karlshafen, ingeklemd tussen het Sollinggebergte in het noorden en het Reinhardswald in het zuiden. De Hessische Kliffen rijzen direct op in het zuidwesten, op de plek waar de Diemel de Wezer ontmoet. Deze is bereikbaar via de Fulda-Diemelroute vanuit de oude stad. Op een landtong staat de Hugenotentoren, gebouwd in 1913 door Johann Joseph Davin en in 2011 heropend voor het publiek. Deze toren biedt een weids uitzicht op de twee rivieren en het barokke landschap eronder. Oostwaarts bewaart het Sieburgplateau de overblijfselen van een prehistorisch ringmuursysteem – binnen- en buitenmuren met een lengte van meer dan 800 meter omsluiten meer dan een vierkante kilometer bebost hoogland.

De ruïnes van kasteel Krukenburg bekronen Waltersberg, een 184 meter hoge heuvel boven Helmarshausen. De vesting, gebouwd tussen 1215 en 1220, raakte na 1617 in verval en de muren steken nu als een romantisch fragment af tegen de hemel. Vlakbij kan een bezoeker even stoppen bij Café zur Krukenburg om middeleeuwse echo's te ontdekken onder het gewelfde interieur en de ritmes van rivier en bos te overpeinzen die dit grensgebied hebben gevormd.

Bad Karlshafen is gemakkelijk bereikbaar met landelijke rust. Luchthaven Kassel-Calden ligt 26 kilometer naar het zuiden en biedt sinds 2013 regionale vluchten aan, terwijl luchthaven Paderborn-Lippstadt, 58 kilometer naar het westen, aansluiting biedt op Lufthansa en vakantievliegers. Het grondvervoer omvat de Solling-spoorlijn – station Bad Karlshafen markeert het eindpunt van een route die ooit werd gescheiden door een historische Carlsbahn – en vier buslijnen die verbindingen bieden met naburige steden en seizoensgebonden Wisent-diensten, compleet met fietskarren. De federale snelwegen B80 en B83 doorkruisen de gemeente en de Duitse Sprookjesroute slingert door de straten.

Fietsers waarderen de stad als knooppunt van langeafstandsroutes: de Wezerradweg, de Diemelradweg, de Fulda-Wezer-as en de Kloostertuinroute komen hier allemaal samen. Voor wandelaars volgt de Hugenoten- en Waldenzenroute oude paden naar het Reinhardswald, terwijl de met X gemarkeerde Hessenweg zich een weg baant door de heuvels en rivierdalen van Solling. Waterwandelaars kunnen deelnemen aan begeleide kanotochten op de Wezer of de Diemel – natuurbescherming beperkt de registratie voor de kleinere zijrivier – en het passagiersschip Hessen biedt nog steeds ontbijtcruises en geplande overtochten naar Beverungen aan vanaf de kuurpromenade.

In het stadje is een eenvoudig hotel-restaurant gevestigd in het oudste huis, gebouwd in 1700 aan de Hafenplatz. In 1910 verrees er onder leiding van Alois Holtmeyer een herstellingsoord voor spoorwegambtenaren, en het door Luther geïnspireerde Invalidenhuis – naar het voorbeeld van het Hotel des Invalides van Lodewijk XIV – opende in 1710 zijn kapel voor gepensioneerde Hessische soldaten. Tegenwoordig biedt dit eerbiedwaardige gebouw onderdak aan de Nieuw-Apostolische gemeente en bewaart het de laatste rustplaats van de architect.

De sacrale en seculiere verwevenheid in Bad Karlshafens structuur. De Stephansdom, een protestantse kerk, opgetrokken in 1962 uit lokale zandsteen, staat aan de kuurpromenade met ramen van Hans-Gottfried von Stockhausen en een orgel met historische pijpen. De katholieke Michaeliskerk, gewijd in 1956, herbergt een houten Madonna van onbekende leeftijd en staat op een rustig plein niet ver van de graduatietoren. In Helmarshausen staat de Petrus- en Pauluskerk, voltooid in 1971, die tegenwoordig op afspraak functioneert, wat de veranderende getijden van pastorale middelen weerspiegelt.

Seculiere gebouwen vormen een galerij van burgerlijke ambitie. De barokke stadsplattegrond is grotendeels intact gebleven, de symmetrie onaangetast door neonreclame of moderne invallen. Wie onder de arcaden van het stadhuis doorloopt, voelt de aspiraties van verlicht despotisme, getemperd door lokaal vakmanschap. Rond het havenbekken nodigen banken en gazons uit tot reflectie op de belofte van rivierhandelskanalen die nooit volledig tot stand zijn gekomen.

Vrijetijdsbestedingen combineren een actieve en een ontspannen sfeer. Aan de Wezer liggen een camping en een minigolfbaan, terwijl de kuurpromenade zich uitstrekt tot aan een peiltoren die de lucht verrijkt met zoute aerosolen uit lagen sleedoornstruiken. De toegang is gratis en het inademen van de nevel zorgt voor een moment van ontspanning in de dagelijkse sleur. Elk jaar in mei vindt de Mordkammerlauf plaats, een reeks recreatieve hardloopwedstrijden van 400 meter tot een halve marathon door het Holzapetal in Reinhardswald, onderdeel van de regionale Reinhardswald Cup.

Musea vullen de natuurlijke en architectonische attracties van de stad aan. Het genealogische centrum van het Duitse Hugenotenmuseum trekt bezoekers die graag de Hugenoten-afstamming willen traceren, terwijl het Oude Stadhuis in Helmarshausen – beheerd door de lokale geschiedkundige vereniging – middeleeuwse manuscripten en het legendarische Evangelieboek van Hendrik de Leeuw tentoonstelt. De toegangsprijzen zijn bescheiden en wisselende tentoonstellingen zorgen ervoor dat herhaalbezoeken zelfs worden beloond als men niets meer verwacht dan lokale couleur locale.

Voor wie liever op vaste grond landt, lonken de Hannoverkliffen stroomafwaarts aan de overkant. Zeven zandstenen pilaren, sinds 2011 bekroond door het Weser Skywalk-platform, steken 75 meter de lucht in. Vanaf de parkeerplaats bij Beverungen loopt een rolstoeltoegankelijk pad, en vanaf de roostervloeren kijkt men uit over de samenvloeiing beneden en de lappendeken van velden en bossen daarachter. Aan de voet van deze kliffen wordt het drielandenpunt gemarkeerd door stenen die de ontmoeting van de drie Duitse staten markeren, een herinnering aan de plaats van de stad op een cultureel kruispunt.

Het verhaal van Bad Karlshafen is er een van continuïteit en verandering. De barokke structuur getuigt van een visie van geplande elegantie, terwijl de kuuroorden en thermale baden een eeuwenlange toewijding aan gezondheid en ontspanning benadrukken. De graven van Hugenotenvluchtelingen, de muren van abdijen en kastelen, en de kronkelende paden door Reinhardswald getuigen allemaal van verschillende lagen van menselijk streven. Hier kun je van rivieroever naar bergkam, van stenen portalen naar open plekken in het bos gaan, elke stap een stille meditatie over hoe plaats en doel met elkaar verweven zijn.

In deze kuuroord aan de Wezer doordringt het verleden elke straat en elk uitzicht zonder ooit een museumstuk te worden. Activiteit en rust gaan er harmonieus samen – van kanoën onder zandstenen kliffen tot het inademen van zilte lucht bij de graduatietoren. Architectonische relikwieën, van de kapel van het Invalidenhuis tot de gerestaureerde plattegrond van de abdij Helmarshausen, geven het dagelijks leven een gevoel van historische resonantie. Of u nu met de trein aankomt via de Sollingbahn, met de auto via de B83, of per boot door de gerestaureerde sluis, de bezoeker treft een stad aan die zowel zorgvuldig bewaard is gebleven als in alle rust leeft – een barok juweel aan de samenvloeiing van rivieren en regio's, waar elke hoek een verhaal vertelt dat de moeite waard is om bij stil te staan.