Chaudfontaine

Chaudfontaine occupies a particular niche within Wallonia’s geographic and cultural landscape. Set just ten kilometres southeast of Liège, this municipality of 25.52 km² unfolds along the Vesdre River, a tributary of the Meuse. Its name—rendered in French as [ʃofɔ̃tɛn] and in Walloon as Tchôfontinne—literally means “hot fountain,” a reference to the thermal springs that have shaped the town’s identity for more than three centuries. With a population of 21 012 in 2006 and 20 600 at the beginning of 2024, Chaudfontaine balances modest size with a density of roughly 823 inhabitants per square kilometre, offering a scale that feels neither urban nor rural but something between the two.

De gemeente bestaat uit vier districten – Beaufays, Chaudfontaine zelf, Embourg en Vaux-sous-Chèvremont – die elk een eigen dimensie aan het erfgoed van de gemeente toevoegen. Het landschap draagt ​​de sporen van opeenvolgende tijdperken: kloosterstichtingen in de middeleeuwen, industriële expansie in de achttiende en negentiende eeuw, en een moderne wending naar toerisme en wellness, gebouwd rond het mineraalwater. Zelfs vandaag de dag onderstrepen ondernemingen zoals Galler chocolates, Magotteaux en het watermerk Chaudfontaine een economie die zowel divers is als geworteld in lokale bronnen.

Het verhaal van Chaudfontaine begint bij de bronnen zelf. Het formele gebruik van het thermale water dateert uit 1676, toen artsen voor het eerst hun constante temperatuur van 36,6 °C en hun gezondheidsbevorderende eigenschappen erkenden. Na verloop van tijd verwierven deze bronnen een reputatie die die van andere Belgische plaatsen overtrof; Chaudfontaine is zelfs nog steeds de enige kuuroordstad van het land met een natuurlijke thermale bron. Aan het begin van de achttiende eeuw zochten kanongieters en wapensmeden uit Luik hier hun toevlucht, aangetrokken door de schone lucht en een meer landelijke omgeving dan de industriestad. Rond 1715 bouwde de groeiende gemeenschap een kapel voor zowel de toestroom van kuurgangers als de plaatselijke bevolking – een bescheiden bouwwerk dat de geleidelijke transformatie van de stad tot een toevluchtsoord voor herstel en rust zou aankondigen.

Een van de vroegste nederzettingen was Beaufays, dat al in de twaalfde eeuw werd vermeld als de locatie van een klein klooster. Embourg daarentegen vindt zijn oorsprong in het midden van de zesde eeuw, toen Sint-Monulphus, bisschop van Tongeren, rond 556 n.Chr. een kapel en een complex van woningen zou hebben gesticht. Vaux-sous-Chèvremont beleefde zijn eigen periode van activiteit in de eerste decennia van de achttiende eeuw, met de opening van kolenmijnen, glasfabrieken en hamermolens die de natuurlijke kalksteen- en steenkoollagen in de vallei exploiteerden. Deze activiteiten legden de basis voor een golf van industriële groei die tot ver in de negentiende eeuw aanhield, toen walsmolens en steengroeven het landschap verder transformeerden.

De thermale bronnen van Chaudfontaine zijn de belangrijkste natuurlijke bron van de gemeente. Het water ontspringt uit kloven in de rotsachtige ondergrond met een stabiele temperatuur van 36,6 °C en valt in twee brede categorieën. Sommige bronnen leveren laaggemineraliseerd water dat door de Belgische Academie voor Geneeskunde wordt aanbevolen voor babyvoeding; dit product wordt ter plaatse gebotteld en gedistribueerd onder het merk Chaudfontaine, dat sinds 2003 wordt beheerd door de Coca-Cola Company. Andere bronnen, rijker aan silica en sporenelementen, dienen uitsluitend voor spabehandelingen. Door de eeuwen heen hebben artsen en badhuisuitbaters deze baden gebruikt om gewrichtsstijfheid en reumatische pijn te verlichten, wat een lokale reputatie voor therapeutische werkzaamheid heeft opgebouwd.

De beroemde Franse schrijver Victor Hugo kreeg iets van de rustige charme van de plek te pakken toen hij Chaudfontaine de "viool der kuuroorden" noemde, een bijnaam die eerder verwijst naar ingetogen charme dan naar flamboyante grandeur. In tegenstelling tot meer pronkerige resorts behouden de kuurfaciliteiten van Chaudfontaine een ingetogen karakter. Een cluster van badhuizen in paviljoenstijl staat langs de oevers van de Vesder, hun gevels weerspiegelend in de kalme stroming van de rivier. Bezoekers kunnen kiezen uit individuele behandelkamers, thermale baden of hydromassage-installaties, elk gelegen te midden van gazons en schaduwrijke terrassen.

De oostelijke toegang tot de stad domineert het Fort de Chaudfontaine, onderdeel van de laat-negentiende-eeuwse vestingmuur die Luik moest verdedigen. Hoewel het gedeeltelijk werd verwoest tijdens de Duitse doorbraak in mei 1940, is het fort als ruïne bewaard gebleven, die langzaam weer door vegetatie werd ingenomen. Tegenwoordig fungeert het als een avonturenparcours, met touwenparcoursen en begeleide wandelingen langs de oude stadswallen – een samenspel van stenen kantelen en lentegroen struikgewas. Vanaf dit hoge uitkijkpunt dalen paden af ​​naar het casino en het thermenpark, of buigen ze af naar de rustigere straatjes van Vaux-sous-Chèvremont.

Op de Chèvremont-heuvel zelf staat een basiliek waarvan de neoklassieke lijnen en brede koepel over de vallei uitkijken. Naast zijn functie als gebedshuis biedt de basiliek een van de mooiste panoramische uitzichten in de regio: in het westen de beboste hellingen van de Cointe-heuvel; in het noordoosten de verstedelijkte Coronmeuse; en daartussen het meanderende water van de Vesder. Een smalle stenen trap beklimt de heuvel vanuit het lager gelegen dorp en nodigt pelgrims en wandelaars uit om even stil te staan ​​en de loop van de rivier te overpeinzen terwijl deze zich naar Luik baant.

Hoewel toerisme en wellness een zichtbare rode draad vormen in de identiteit van Chaudfontaine, blijft de lokale industrie belangrijk. Magotteaux, een fabrikant van slijtvaste gietstukken en bekledingen voor mijnbouw en cementfabrieken, heeft bekwame ingenieurs en technici in dienst die voortbouwen op een traditie van metaalbewerking die teruggaat tot de wapensmeden uit de achttiende eeuw. Galler, een chocolatier die in heel België bekendstaat om zijn ambachtelijke zoetwaren, heeft een fabriek en showroom die zowel particuliere als groothandelsklanten verwelkomt. Daarnaast verwerkt en etiketteert de waterbottelarij van Chaudfontaine jaarlijks miljoenen flessen, wat het een van de grootste werkgevers in de regio maakt.

Bestuurlijk is Chaudfontaine lid van GREOVA, de Regionale Economische Groep van de valleien van de Ourthe, de Vesdre en de Amblève, een samenwerkingsverband dat infrastructuurprojecten en de toeristische promotie in aangrenzende gemeenten coördineert. Via dit partnerschap heeft de gemeente geïnvesteerd in fietspaden, oeverpromenades en informatieborden die de lokale geschiedenis vertellen, waardoor de dorpen in de regio een samenhangende toeristische route vormen.

Hoewel de sfeer uitgesproken provinciaal is, beschikt Chaudfontaine over betrouwbare treinverbindingen. Een lokaal station op de lijn Aken-Luik wordt bediend door treinen van de Luikse S-Bahn, die inwoners in minder dan twintig minuten naar station Luik-Guillemins brengt en doorverbindingen biedt naar Aken in Duitsland. Regionale buslijnen vullen de treinen aan, waardoor elk van de vier wijken – Beaufays, Chaudfontaine, Embourg en Vaux-sous-Chèvremont – gemakkelijk bereikbaar blijft vanuit stedelijke voorzieningen.

In juli 2021 veroorzaakten stortregens wijdverspreide overstromingen in West-Europa, en Chaudfontaine behoorde tot de zwaarst getroffen gemeenten. De Vesder trad buiten zijn oevers, overstroomde straten en kelders, beschadigde de infrastructuur en dwong honderden inwoners tot de evacuatie. De Belgische minister van Binnenlandse Zaken, Annelies Verlinden, riep de noodtoestand uit en bezocht de stad samen met koning Filip en koningin Mathilde, wat de ernst van de crisis onderstreepte.

In de maanden die volgden, coördineerden lokale autoriteiten en vrijwilligers de schoonmaakwerkzaamheden, versterkten ze de rivieroevers en repareerden ze bruggen. De beheerders van de avonturenpaden in het fort pasten de looppaden aan voor hogere waterstanden, en het kuurbeheer installeerde overstromingsbestendige barrières rond kwetsbare pomphuizen. Door publieke middelen te combineren met private steun, toonde Chaudfontaine een vermogen tot collectief herstel dat ook buiten de landsgrenzen weerklank vond.

Tegenwoordig behoudt Chaudfontaine het delicate evenwicht van een plek die gevormd is door haar bronnen, geschiedenis en industrie. De dorpspleinen en smalle straatjes van Embourg herinneren aan de oorsprong van de vroege middeleeuwen; de gevel in Aragonese stijl van het voormalige klooster van Beaufays getuigt van een ander tijdperk van spiritueel leven; industriële overblijfselen in Vaux benadrukken het industriële verleden van de regio. Toch is elke laag verweven tot een levendige gemeenschap, een gemeenschap die welzijn, handel en cultureel geheugen in gelijke mate cultiveert.

Voor bezoekers begint een dagje Chaudfontaine bijvoorbeeld met een duik in een thermaal bad, gevolgd door een chocoladeproeverij bij Galler of een rondleiding door de ateliers van Magotteaux. Een middagtreinreis naar Luik biedt mogelijkheden voor museumbezoeken of een avondconcert, waarna men terugkeert naar de stilte aan de oevers van de Vesder, waar de lichten van de stad weerspiegeld worden in het donkere water. In de winter kan er mist uit de rivier opstijgen die de heuvels bedekt, terwijl in de zomer het geluid van spelende kinderen bij de bronnen zich vermengt met vogelgezang.

Chaudfontaine is verre van zomaar een vakantieoord, maar een voorbeeld van hoe geologisch geluk – in dit geval de gave van thermaal water – een plaats door eeuwen van verandering heen kan verankeren. De kuuroorden, fabrieken en spoorwegen getuigen allemaal van menselijk vernuft dat natuurlijke rijkdommen benut. Tegelijkertijd getuigen de basiliek en het fort van de strategische en spirituele betekenis van de stad. Door deze elementen te combineren, bereikt Chaudfontaine een harmonie die zeldzaam is onder kleine Europese steden: een plek waar vrije tijd, werk en geschiedenis samenkomen, gevoed door de constante waterstroom waaraan het zijn naam ontleent.