België

België beslaat een smalle landstrook aan de noordwestelijke rand van Europa. Met een oppervlakte van dertigduizend vierkante kilometer wringt het zich tussen de Noordzee en de glooiende Ardennen, grenzend aan Nederland, Duitsland, Luxemburg en Frankrijk. Hoewel het landoppervlak nauwelijks groter is dan dat van Maryland of Wales, speelt het zich af in het hart van de West-Europese geschiedenis: de velden hebben Romeinse legioenen en middeleeuwse kooplieden gehuisvest; de straten hebben de opkomst en ondergang van wereldrijken meegemaakt; de regeringskamers bepalen nu de gang van zaken in de Europese Unie. Dit artikel schetst een portret van België dat zowel de ruige contouren als de verfijnde details omarmt: een land waarvan de complexiteit zorgvuldige aandacht beloont.

Het Belgische landschap valt van nature uiteen in drie zones. In het noorden ontmoet een kustvlakte met zandduinen en drooggelegde polders de rusteloze getijden van de Noordzee. Richting het midden strekt een zacht glooiend plateau – doorsneden door kanalen en kronkelende rivieren – zich uit met vruchtbare akkers en marktstadjes. In het zuidoosten vormen de Ardennen, met hun beboste heuvels, rotsachtige kloven en verspreide dorpjes, een ruig contrast. Hier bekroont het Signaal van Botrange de Hoge Venen met 694 meter – het hoogste punt van het land.

Het klimaat volgt meer de contouren van de breedtegraad dan van de hoogte. De westelijke laaglanden kennen milde winters en koele zomers, met neerslag gelijkmatig verdeeld over het jaar. De Ardennen, hoewel nog steeds maritiem van invloed, neigen naar lagere temperaturen en iets meer neerslag, waardoor de eiken- en beukenbossen gevoed worden. In heel België schommelen de gemiddelde minimumtemperaturen in januari rond de 3 °C, terwijl de maximumtemperaturen in juli rond de 18 °C liggen. De neerslag varieert van zo'n 54 millimeter per maand tijdens drogere periodes tot bijna 80 millimeter wanneer zomerstormen voorbij zijn.

De vroegst bekende bewoners van deze regio waren de Belgen, een verzameling stammen die Julius Caesar in de eerste eeuw v.Chr. een naam gaf. Hun grondgebied werd al snel door Rome ingenomen; onder keizers van Augustus tot Hadrianus leverden de Belgen rekruten voor de legioenen en graan voor het rijk. Met de val van Rome werd het gebied een kruispunt in de Karolingische wereld, dat vervolgens werd gefragmenteerd onder het Heilige Roomse Rijk. In de late middeleeuwen bloeide het op als onderdeel van de Bourgondische domeinen, waarbij de steden – Brugge, Gent en Ieper – floreerden dankzij laken, handel en bankwezen.

In de zestiende eeuw namen de Habsburgers aanspraak op het land: eerst Spanje, daarna Oostenrijk, regeerde totdat de revolutionaire Franse legers de provincies in 1794 annexeerden. Na Napoleons nederlaag voegde het Congres van Wenen in 1815 de zuidelijke provincies toe aan het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden. Maar Zuid en Noord bleken ongemakkelijke partners; in 1830 riepen de Belgische revolutionairen de onafhankelijkheid uit. Het nieuw gevormde koninkrijk nam een ​​constitutionele monarchie aan en omarmde snel de industrialisatie. Het werd het eerste deel van continentaal Europa dat ijzergieterijen en textielfabrieken mechaniseerde.

Het koloniale tijdperk volgde. In de jaren 1880 vestigde koning Leopold II de Congo-Vrijstaat als zijn persoonlijk bezit; internationale verontwaardiging over misstanden leidde in 1908 tot staatscontrole. België bestuurde ook Rwanda-Urundi. Halverwege de twintigste eeuw waren deze Afrikaanse gebieden onafhankelijk geworden, wat de moderne relatie van België met Franstalig Afrika vormgaf.

Twee wereldoorlogen versterkten de reputatie van het land als "Europa's slagveld". In 1914 braken Duitse troepen door België richting Parijs, en in 1940 bezegelde een soortgelijke doorbraak de val van Frankrijk. Tienduizenden Belgische soldaten en burgers leden en stierven. Tegenwoordig getuigen talloze begraafplaatsen en monumenten, met name rond Ieper en Luik, van die erfenis.

Het moderne België is een parlementaire constitutionele monarchie met een buitengewoon complex federaal systeem. Het grondgebied is verdeeld in drie gewesten: Vlaanderen in het noorden, Wallonië in het zuiden en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het centrum. Elk gewest bestuurt zijn eigen grondgebied en heeft bevoegdheden op het gebied van economisch beleid, transport en milieu. Daarbovenop liggen drie gemeenschappen – de Vlaamse, de Franse en de Duitstalige – die culturele zaken, onderwijs en taalgebruik regelen.

Deze complexiteit weerspiegelt de taalkundige kaart van België. Ongeveer zestig procent van de 11,8 miljoen inwoners spreekt Nederlands – lokaal bekend als Vlaams – voornamelijk in Vlaanderen. Veertig procent spreekt Frans, geconcentreerd in Wallonië en ongeveer vijfentachtig procent van Brussel. Een kleine Duitstalige gemeenschap van ongeveer zeventigduizend inwoners woont in Oost-Wallonië. Politieke spanningen zijn al lang het gevolg van een ongelijke economische ontwikkeling – Vlaanderen is sinds het einde van de twintigste eeuw sterk gegroeid, terwijl de zware industrie in Wallonië afnam – waardoor er vandaag de dag nog steeds debatten over taalwetten en autonomie bestaan ​​in zes verschillende regeringen.

Brussel vervult een dubbele rol. Als officiële hoofdstad van België herbergt het het federale parlement en het koninklijk paleis; als internationaal knooppunt herbergt het de belangrijkste instellingen van de Europese Unie – de Commissie, de Raad en een zetel van het Parlement – ​​en het hoofdkwartier van de NAVO. De Europese wijk, met kantoren en vergaderzalen met glazen wanden, ligt op een korte tramrit van de middeleeuwse kern van de Grote Markt, waar gildehuizen en het gotische stadhuis een plein omlijsten dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat.

De Belgische bevolkingsdichtheid – meer dan 380 inwoners per vierkante kilometer – zorgt voor stedelijke gebieden op elke schaal. Brussel staat bovenaan met zo'n 1,25 miljoen inwoners in de negentien gemeenten; Antwerpen volgt met een half miljoen, gevolgd door Gent met 270.000 inwoners. Brugge en Charleroi tellen er respectievelijk zo'n 120.000 en 200.000; Luik en Namen herbergen er iets minder dan 200.000.

Elke stad heeft een eigen karakter. In Antwerpen herinneren torenspitsen en handelshallen aan de hoogtijdagen van de zestiende eeuw, terwijl de stad bruist van hedendaags design en diamanthandel. Gent combineert kanalen met het universiteitsleven, en het middeleeuwse belfort waakt over de straten waar studenten in de schemering op terrasjes rondhangen. Brugge behoudt de rust van een kleine stad, met stenen bruggen en kloosterachtige binnenplaatsen die onveranderd lijken sinds de veertiende eeuw, zelfs nu koetsen 's middags toeristen naar de rustige straatjes brengen.

De skyline van Leuven torent hoog uit boven de Statiestraat, de thuisbasis van een van Europa's oudste katholieke universiteiten. Hier staat de rijkelijk versierde universiteitsbibliotheek tegenover biercafés waar studenten met lokale biertjes hun studie vieren. In Wallonië draagt ​​Charleroi de sporen van de steenkool- en staalindustrie – de ruige werkplaatsen maken nu plaats voor creatieve industrieën – terwijl Luik, aan de Maas, een meer ontspannen stadsleven aan de rivier biedt. Bergen, de hoofdstad van Henegouwen, heeft zijn middeleeuwse hart behouden en herbergt een UNESCO-werelderfgoed, terwijl de citadel van Namen uitkijkt over de samenvloeiing van de Samber en de Maas.

Buiten de stadskern liggen kleinere bestemmingen met elk hun eigen stem. Het Domplein van Mechelen herinnert aan pelgrimstochten uit de kindertijd; Dinant ligt op een klif boven de Maas, met zijn gele citadel en saxofoonerfgoed als eerbetoon aan Adolphe Sax; de bronnen van Spa – ooit geprezen door tsaar Peter de Grote – trekken nog steeds gezondheidsliefhebbers aan; Ieper en zijn dorpen liggen in velden getekend door loopgraven en loopgraven van witte kruisen.

De Belgische economie behoort tot de meest open en exportgerichte ter wereld. De havens – Antwerpen, Zeebrugge en Gent – ​​verbinden Centraal-Europa met de wereldmarkt. De belangrijkste importproducten zijn machines, chemicaliën, ruwe diamanten en levensmiddelen; de export weerspiegelt deze, met machines en chemicaliën als koplopers, naast geavanceerde metaalproducten en geraffineerde diamanten. De Belgisch-Luxemburgse Economische Unie, opgericht in 1922, verenigt twee kleine staten in één douane- en valutazone, terwijl het lidmaatschap van de EU de toegang tot de interne markt verstevigt.

Binnen de Belgische grenzen bestaan ​​twee economieën naast elkaar. Vlaanderen, ooit landelijk met een textielachtergrond, is uitgegroeid tot een centrum voor technologie, farmacie en diensten, met een welvaart per hoofd van de bevolking die tot de hoogste van Europa behoort. Wallonië, historisch afhankelijk van kolen en staal, had het moeilijk toen deze industrieën na 1945 achteruitgingen; hoewel er nu gebieden voor innovatie en toerisme zijn ontstaan, blijft de werkloosheid daar merkbaar hoger. De kloof wakkert het politieke debat aan: Noord-Zuid-verschillen over fiscale transfers en investeringen blijven de federale onderhandelingen beïnvloeden.

De transportinfrastructuur blijft een sterke troef. Een netwerk van snelwegen, spoorlijnen en binnenwateren verbindt grote steden. Station Brussel-Zuid biedt internationale treinen naar Parijs, Amsterdam en Keulen; lokale hogesnelheidstreinen bedienen Rijsel en Frankfurt. De luchthavens van Brussel, Charleroi en Antwerpen verbinden het land via de lucht. Ook fietsen is populair in steden als Gent en Leuven, waar speciale fietspaden door historische straten slingeren.

Op 1 januari 2024 telde het Belgische bevolkingsregister ongeveer 11.763.650 inwoners. De provincie Antwerpen staat bovenaan qua bevolkingsdichtheid; de provincie Luxemburg is het minst dichtbevolkt. Vlaanderen telt ongeveer 6,8 miljoen inwoners; Wallonië 3,7 miljoen; Brussel 1,25 miljoen. Deze cijfers komen neer op ongeveer 58 procent in Vlaanderen, 31 procent in Wallonië en 11 procent in Brussel.

Taal vormt identiteit. Terwijl het Nederlands en het Frans een officiële status in het hele land hebben, staat de Belgische grondwet onderwijs en bestuur toe in de dominante taal van elk gewest. Duits heeft een officiële status in het oosten. Dialecten bestaan ​​nog steeds: Vlaamse dialecten komen voor in dorpen; Waals, ooit gebruikelijk, leeft nu vooral voort onder ouderen. In Brussel zorgt de mix van Franstaligen, Nederlandstaligen en immigranten uit Europa, Afrika en Azië voor extra complexiteit. Geen enkele volkstelling houdt moedertalen bij, dus schattingen zijn gebaseerd op criteria zoals ouderlijke taal, scholing en tweedetaalgebruik.

De Belgische grondwet verankert de vrijheid van godsdienst en drie religies worden officieel erkend: het christendom, de islam en het jodendom. Het katholicisme domineerde historisch gezien, vooral in Vlaanderen, maar het wekelijkse kerkbezoek schommelt nu rond de vijf procent. Ondanks het dalende kerkbezoek blijven religieuze festivals en bedevaarten bestaan, en de kathedraal van Doornik of de weg naar Onze-Lieve-Vrouw van Banneux trekken nog steeds gelovigen. Zowel de islam als het jodendom hebben gemeenschapscentra en moskeeën of synagogen, hoewel aanhangers soms met vooroordelen te maken krijgen, vooral buiten de stedelijke centra. De Belgische wet beschermt de vrijheid van godsdienst; een noodlijn, 112, bedient politie, brandweer en medische hulp.

Kunst bloeit al lang op Belgische bodem. Van de panelen van Rogier van der Weyden en Jan van Eyck tot het strakke modernisme van René Magritte, Belgische schilders hebben de Europese cultuur gevormd. Tegenwoordig herbergen de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel en het Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen nationale schatten; het Magritte Museum in Brussel verkent surrealistische erfenissen. Naast beeldende kunst documenteren musea de steenkoolwinning in Bois-du-Luc, de textielweverij in Verviers en de gruwelen van de oorlog in het In Flanders Fields Museum in Ieper.

Het Belgische culturele leven weerspiegelt deels de federale structuur; Wallonië en Vlaanderen beheren de kunstfinanciering afzonderlijk. Ooit bestonden er zes tweetalige universiteiten; nu overschrijden alleen militaire en maritieme academies de taalgrenzen. Festivals – Gent Jazz, Tomorrowland, Les Ardentes – trekken een internationaal publiek, terwijl literaire prijzen en filmevenementen lokaal talent in de schijnwerpers zetten. Talen, religies en geschiedenissen komen samen in een rijke mozaïek, ook al blijven de barrières bestaan.

België staat bekend om zijn bier, chocolade en gebak. Meer dan 1100 biersoorten komen uit abdijkelders en microbrouwerijen. Trappistenbieren – elk gekoppeld aan een specifiek abdijglas – verbinden monastieke traditie met moderne smaak, en het brouwsel van de Abdij van Westvleteren staat vaak bovenaan de wereldranglijst. Anheuser-Busch InBev, met hoofdkantoor in Leuven, blijft qua volume de grootste brouwer ter wereld.

Chocoladehuizen – Neuhaus, Godiva, Côte d'Or, Leonidas – sieren de boulevards van de stad, met in de etalages pralines geborsteld met metaalachtige tinten. Ambachtelijke chocolatiers bieden kleinere hoeveelheden, van bean-to-bar creaties, waarbij ze cacao van één oorsprong combineren met zeezout of bloemen.

Hartige gerechten variëren van eenvoudig tot uitgebreid. Steak-frites en moules-frites zijn nationale iconen: malse mosselen gestoomd in bouillon met knapperige aardappelen. Vlaamse carbonnade, een stoofpotje van rundvlees, bier en mosterd, verwarmt winteravonden; waterzooi, een romige vis- of kippensoep, biedt troost op koelere dagen. Witlofgratin vindt een pittige bitterheid verzacht door bechamelsaus, terwijl rivierpaling zwemt in een groene kruidensaus. Speculaaskoekjes – gekruid met kaneel en gember – verschijnen op herfstfestivals, en wafels verdelen loyaliteiten: licht en rechthoekig op Brusselse wijze, compact en met karamel bezaaid op Luikse wijze.

België blijft naar Europese maatstaven een veilige bestemming. Gewelddadige criminaliteit is zeldzaam, hoewel zakkenrollen en tasjesroof voorkomen in toeristische centra. Basisvoorzichtigheid – let op bezittingen in de menigte en vermijd slecht verlichte straten – is voor de meeste reizigers voldoende. In landelijke gebieden komen minder gevallen van racistische of religieuze intimidatie voor, maar vooroordelen kunnen de kop opsteken, met name ten opzichte van zichtbare minderheden. LGBTQ-bezoekers vinden gastvrije enclaves in Brussel, Antwerpen en Gent, hoewel er ook geïsoleerde gevallen van intolerantie kunnen voorkomen. De drugswetgeving staat boetes toe voor het bezit van kleine hoeveelheden cannabis; openbare dronkenschap is sinds begin jaren 2010 afgenomen, maar zorgt 's nachts af en toe voor problemen in stadscentra.

De geschiedenis van België is er een van gelaagdheid: geologisch, taalkundig, politiek en cultureel. De vlakke velden en beboste heuvels herbergen middeleeuwse klokkentorens en hightech laboratoria. De burgers spreken meerdere talen; de regeringen onderhandelen over de macht in verschillende parlementen. Een bezoeker die slechts een middag op de Grote Markt doorbrengt, zal schoonheid aanschouwen, maar alleen wie de Ardennen per fiets doorkruist, een Vlaams café met een Waalse brasserie vergelijkt en de oorlogsbegraafplaatsen van Ieper bezoekt, zal voelen hoe diep de contouren ervan reiken.

In deze smalle provincies smelten heden en verleden van Europa samen. Elke stad, elk dorp biedt een hoofdstuk: van de Karolingische hoven tot de Europese instellingen van vandaag; van de fresco's in de Leuvense bibliotheek tot de moderne lijnen van het Atomium. Door complexiteit te omarmen – politiek, taalkundig, geografisch – onthult België een menselijk verhaal dat noch in platitudes noch in gemakkelijke vereenvoudigingen berust. Tijd doorbrengen hier is aandachtig kijken, getuige zijn van zowel de littekens als het vakmanschap die een land hebben gevormd dat centraal staat in zoveel paden.