Jermuk

Dzjermoek ligt op een hoog plateau in het zuiden van Armenië. De huizen met rode daken klampen zich vast aan terrassen die eeuwenlang door wind en water zijn gevormd op 2080 meter boven zeeniveau. Hier, in het hart van de provincie Vajots Dzor, splijt de rivier de Arpa de stad in tweeën. Hij stort zich in een dramatische kloof en mondt uit in een 70 meter hoge waterval die al lang bezoekers aantrekt die zowel spektakel als troost zoeken. Toen de Sovjet-Unie Dzjermoek promootte als bestemming voor medisch toerisme, was de reputatie van de stad voor warmwaterbronnen en geneeskrachtige wateren al eeuwenoud; ondanks het ritme van de moderniteit ademt de stad nog steeds de geduldige pols van haar mineraalrijke aquifers.

Dzjermoek, afgeleid van het Armeense woord voor "warme minerale bron", werd voor het eerst in de dertiende eeuw in de geschreven geschiedenis opgenomen toen kroniekschrijver Stepanos Orbelian de deugden ervan vastlegde in zijn Geschiedenis van de provincie Sisakan. In de loop der eeuwen, toen het gebied van eigenaar wisselde, kreeg de nederzetting de naam Istisu – "heet water" in het Azerbeidzjaans – om in 1924 zijn Armeense erfgoed terug te winnen. In een land dat gekenmerkt werd door verschuivende grenzen en gelaagde erfenissen, herstelde de terugkeer naar Dzjermoek een gevoel van continuïteit en verankerde de identiteit van de stad aan haar unieke bronnen.

Het verhaal van Jermuk is onlosmakelijk verbonden met de geologie: in gebroken gesteente, ver beneden de stad, sijpelt en percoleert regenwater, warmt het op en komt het tevoorschijn als een reeks geisers waarvan de temperaturen zo uiteenlopen dat de lokale bevolking ooit een 'watergalerij' van sproeiers bouwde, elk met een eigen temperatuurverschil. Bezoekers konden koelere stromen proeven voor de spijsvertering en warmere stralen voor spierontspanning, en elke bron nodigde uit tot een privé-ritueel van onderdompeling. Zelfs vandaag de dag ademen die geëmailleerde bassins een vleugje nostalgie: verpleegsters uit het Sovjettijdperk met witte schorten hebben misschien plaatsgemaakt voor moderne therapeuten, maar de essentie is onveranderd gebleven.

Het plateau waarop Jermuk ligt, wordt omzoomd door twee bergketens. In het noorden rijst het Vardenis-gebergte op tot steile toppen tussen de 2500 en 3500 meter, terwijl in het zuiden het Vajk-gebergte deze hoogtes weerspiegelt. Dennen- en haagbeukenbossen bedekken de hellingen, hier en daar onderbroken door jeneverbes en een heldere verspreiding van hondsroos en wilde pruim. In de lente ontploffen de alpenweiden in hun kleuren, waardoor een mozaïek ontstaat dat met de seizoenen verandert. Onder het kreupelhout schieten vossen en konijnen; dassen graven ondiepe holen; in zeldzame gevallen baant een beer zich bij zonsondergang een weg door de bomen.

Het klimaat van Dzjermoek verzacht de extremen van grote hoogte. De stad is geclassificeerd als vochtig continentaal (Köppen Dsb) en kent zomers die, hoewel mild, de helderheid van ijle lucht met zich meebrengen. De winters zijn lang en wit, met maandenlange sneeuwval die daken en wegen bedekt en het ritme van het leven rond dooi en vorst bepaalt. De jaarlijkse neerslag schommelt rond de 800 millimeter, voedt de bossen en houdt de bronnen in stand waaraan de stad haar naam ontleent.

In de loop der tijd hebben de inwoners van Jermuk hun eigen verhalen verweven in het natuurlijke tapijt. In de kloof van de Arpa-rivier ten noorden van de stad liggen lang geleden uitgeholde grotten, waarvan de ingangen omlijst worden door rotswerk van volkeren uit de bronstijd. Vlakbij getuigen verspreide middeleeuwse kapellen – stenen hutten met eenvoudige apsissen – van eeuwenlange pelgrimstochten en gebeden. Deze heiligdommen zijn nu stil, op het gefluister van de wind en een enkele bezoeker die de stad verlaat om oude voetstappen te volgen, na.

Het bisdom Vajots Dzor, gevestigd in Jeghegnadzor, houdt toezicht op het spirituele leven van de inwoners van Dzjermoek, die tegenwoordig bijna uitsluitend etnische Armeniërs zijn en tot de Armeens-Apostolische Kerk behoren. In 2007 werd in het centrum een ​​nieuwe parochiekerk ingewijd onder de wijding van Surp Gayane. Gefinancierd door de lokale zakenman Ashot Arsenyan en ontworpen door architect Samvel Aghajanyan, combineert de kerk middeleeuwse Armeense motieven met eigentijdse lijnen, een herinnering dat traditie kan worden vernieuwd zonder uit te wissen.

Kunst en herinnering komen ook samen in de Jermuk-vestiging van de Nationale Galerie van Armenië, geopend in 1972. In de bescheiden zalen worden schilderijen en sculpturen van Haroutiun Galentz, Martiros Saryan en hun tijdgenoten tentoongesteld, naast voorbeelden van ambachtelijk handwerk. Een openbare bibliotheek biedt aanvullende informatie, waar studenten en reizigers boeken over geologie, botanie en de geschiedenis van de Zijderoute kunnen doorbladeren – allemaal aspecten die Jermuk verbinden met de rest van de wereld.

Tussen 1988 en 1992 creëerde beeldhouwer Hovhannes Muradyan een reeks monumenten die bekend staan ​​als de Steeg van Fedayis. Langs een pad door de stad verheffen gebronsde silhouetten van Armeense vrijheidsstrijders zich tegen de lucht, hun gezichten vastberaden. In 2004 werd het ensemble uitgebreid met een ander beeld: een beeltenis van Israel Ori, de zeventiende-eeuwse diplomaat die Europese hulp zocht voor zijn vaderland. Het beeld, gemaakt door Gagik Stepanyan, staat op een sokkel op het stadsplein, met gestrekte armen alsof het toeschouwers naar zowel geschiedenis als hoop leidt.

Elke winter transformeert het Sneeuwpopfestival de parken van Jermuk in speeltuinen vol sneeuw en gelach. Families boetseren figuren die eerder fantasierijk dan praktisch zijn; kinderen racen met sleeën over glooiende hellingen; een sfeer van stille feestvreugde hangt in de donkerste maanden in de gemeenschap. Achter de frivoliteit schuilt een diepere logica: het vieren van veerkracht op een plek die wordt gekenmerkt door uithoudingsvermogen.

De transportverbindingen naar Dzjermoek weerspiegelen het dubbele karakter van de stad als afgelegen toevluchtsoord en georganiseerd vakantieoord. Een zijweg, H-42, sluit aan op de snelweg M-2, die bussen en minibusjes vanuit Jerevan en Jeghegnadzor aanvoert. Aan de zuidrand van de stad ligt een korte landingsbaan naast het Kechut-reservoir, hoewel het verkeer er beperkt is. In Dzjermoek slingeren kronkelende straatjes zich tussen hotels, sanatoria en nieuw gebouwde gezondheidscentra, waar stoombaden en dompelbaden grenzen aan terrassen in de schaduw van houten luifels.

Het economische leven in Jermuk draait om twee pijlers: het bottelen van mineraalwater en diensten die verband houden met gezondheid en toerisme. De Jermuk-hoofdfabriek opende in 1951 en ontgint, raffineert en bottelt de bronnen die al lang daarvoor toeristen aantrokken. In 1999 ontstond de Jermuk Group om de regionale productie te consolideren; in 2016 had het de oorspronkelijke fabriek overgenomen en geïnvesteerd in capaciteitsuitbreiding. Tegenwoordig stroomt het water van Jermuk in plastic en glazen flessen naar Rusland, Europa en het Midden-Oosten, waarbij elke markt getuigt van de blijvende aantrekkingskracht van zijn bron.

Ondertussen staan ​​hotels en sanatoria – sommige dateren nog volgens de Sovjet-ontwerpnormen, andere zijn in de afgelopen decennia herbouwd – langs de rand van de kloof. Bezoekers komen voor medische consulten, voorgeschreven hydrotherapiekuren en onconventionele genoegens: wandelingen onder cederbomen, zonnige middagen bij kunstmatige meren die in het plateau zijn uitgehouwen. Een onlangs aangelegde kabelbaan biedt winterskiën en zomerse vergezichten; op de top slingeren sledetochten en sneeuwscooterpaden zich tussen de bergkammen.

Slechts tien kilometer naar het westen verrijst het Gndevank-klooster onder de kliffen van het dorp Gndevaz. De vestingwerken en gavit – een vrijstaande narthex – van Gndevank, gesticht in de tiende eeuw, getuigen van een tijd waarin geloof en verdediging onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Reizigers kunnen te voet of op de fiets een weg door de kloof afdalen, waarbij ze een pad volgen dat ooit werd bewandeld door monniken die geschriften droegen die waren uitgehouwen in khachkars, die gevleugelde kruisen waarvan de ingewikkelde houtsnijwerken zowel de muur als de grafsteen sieren.

Hoewel de wortels eeuwenoud zijn, is Jermuk geen relikwie. Plannen voor de herontwikkeling van de stad beogen modernisering en behoud in evenwicht te brengen: nieuwe spafaciliteiten, ontworpen volgens internationale normen, staan ​​naast erfgoedlocaties; schaaktoernooien, ooit een bijzaak, zijn nu een bron van trots, wanneer bezoekende meesters samenkomen in een speciaal gebouwde hal om strategie en intellect te testen.

Gokhuizen – hier bij speciaal decreet toegestaan ​​– opereren discreet en bieden kansspelen aan die in stilte contrasteren met het afgemeten ritueel van minerale baden. Het compacte centrum van de stad bruist van energie: cafés serveren kruidenthee met bronwater; restaurants leggen stroomafwaarts gevangen forel aan met lokale kruiden; winkels pronken met flessen waarvan de etiketten doen denken aan de hellingen erboven.

In elk seizoen bewijst Jermuk dat het meer is dan een tussenstop. Het is een samenkomst van rots, water en menselijke inspanning, een plek waar de grond iets oplevert dat dicht bij poëzie ligt. De 3936 inwoners die in de volkstelling van 2022 werden geregistreerd, wonen in straten die kronkelen als beekjes. Hun leven wordt gevormd door dezelfde elementaire krachten die de contouren van de stad vormen. Of ze nu een behandeling zoeken voor een kwaal, Byzantijnse kapellen verkennen of gewoon dennen- en mineraalsmakende lucht inademen, bezoekers ontdekken dat Jermuks ware aantrekkingskracht ligt in de gelaagde complexiteit. De bronnen borrelen nog steeds, maar daaronder stroomt een stroom van geschiedenis, cultuur en gemeenschap.