Gemeente Jiaoxi

Jiaoxi Township, gelegen tussen een laagvlakte en de uitlopers van het Xueshan-gebergte in Taiwan, dient al millennia als zowel een seizoensretraite als een gevestigde gemeenschap. Het landschap varieert van wetlands bij de monding van de Erlong tot pieken van meer dan elfhonderd meter hoog, allemaal binnen een strook van iets meer dan tien kilometer breed. Onder deze hellingen liggen overblijfselen van aardewerk en stenen werktuigen die dateren uit 3900 v.Chr. – bewijs dat de warme bronnen en vruchtbare grond van Jiaoxi menselijke bewoning aantrokken lang voordat er schriftelijke bronnen bestonden.

Het terrein van de gemeente vormt een breed blad, met de westelijke 'staart' die oprijst in beboste bergen en de oostelijke 'bladsteel' die zachtjes afloopt naar de kustvlakte. Hier hebben ophopingen van riviersediment akkers gecreëerd die eerst jagers-verzamelaars en later golven van geïrrigeerde rijstvelden in leven hielden. Bergtoppen zoals Xiaojiaoxi en Dajiaoxi – elk meer dan duizend meter hoog – vormen een achtergrond voor de nederzettingen die zich lager bevinden. In het noordoosten liggen moerassen nauwelijks boven de zeespiegel, waarvan de kanalen uitmonden in de rivieren Toucheng en Yilan voordat ze de Stille Oceaan bereiken.

Archeologische opgravingen in Baiyun en Qiwulan hebben lichtbruingrijs en geelbruin aardewerk, stenen bijlen, schrapers en, voor het eerst op Taiwan, een groot houten vat blootgelegd. Deze vondsten, die dateren van 3900 v.Chr. tot het begin van het tweede millennium n.Chr., tonen aan dat de waterlopen en bronnen van Jiaoxi voortdurend werden gebruikt. Toen de Spaanse troepen in 1626 arriveerden en de provincie Kavalan afsneden van wat nu de Lanyangvlakte is, bouwden missionarissen kerken onder de Kavalanen, wat leidde tot honderden dopen in een decennium. Hun vertrek in 1642, aangespoord door oprukkende Nederlandse troepen, maakte een einde aan de korte periode van Spanjes heerschappij. De Nederlanders onderhandelden later met stamhoofden of onderwierpen hen met geweld, maar de vlakte bleef tot het einde van de achttiende eeuw dunbevolkt door Han-Chinezen.

Tegen 1768 probeerden de eerste Han-kolonisten land langs rivieren nabij de haven van Li Zejiang te ontginnen, maar aanvankelijke pogingen mislukten door inheemse weerstand. Een succesvolle herovering kwam in 1776, toen Lin Yuanmin de uiterwaarden bij Qiwulan opende en begon met het verbouwen van rijst naast de oude Pingpu-dorpen. Kleinere groepen zoals Wu Sha volgden tijdens de vroege Jiaqing-regering en breidden de velden methodisch uit van Toucheng naar het zuiden. In 1812 formaliseerde de Qing-regering deze winst door de prefectuur Kavalan te creëren en het dorp Jiaoxi onder de jurisdictie van het fort Qiwulan te brengen. Onder Japans bewind (1920-1945) werd dat fort Jiaoxi binnen de prefectuur Taipei. In 1946 hernoemden provinciale hervormingen het tot Jiaoxi Township en vier jaar later plaatste de nieuwe regering van de Republiek China het in het district Yilan – de huidige benaming.

De huidige gemeente beslaat 101,43 km² en bestaat uit achttien dorpen waarvan de namen – Baiyun, Deyang, Erlong, Linmei en andere – een mix van geografische kenmerken en cultureel erfgoed weerspiegelen. Tegen het einde van 2024 woonden er iets meer dan vijfendertigduizend inwoners in ongeveer zestienduizend huishoudens. De bevolkingsdichtheid varieert sterk: Deyang Village telt bijna vierduizendachthonderd mensen, terwijl Erjie er minder dan vijfhonderd telt. Toch putten ze allemaal hun voedsel uit de rijstvelden van de vlakte, het bronwater en de groeiende toeristische economie, die draait op de ondergrondse warmte van Jiaoxi.

Warmwaterbronnen bepalen de reputatie van de gemeente. In tegenstelling tot de bergachtige kuuroorden van Taiwan borrelen deze bronnen op slechts zo'n dertig meter boven zeeniveau en onttrekken ze water, verwarmd tot bijna zestig graden Celsius, uit diepe breuken in de aardkorst. Hun hoge concentratie natrium-, calcium-, magnesium- en carbonaationen maakt het water zacht en residuvrij. Een door de overheid gesponsord festival aan het einde van het jaar promoot zowel gemeenschappelijk baden als de lokale horeca, die elk weekend in de winter pieken in de bezetting en de inkomsten uit restaurants ziet. In maart 2012 riep het Taiwanese bureau voor toerisme Jiaoxi uit tot een van de tien meest aantrekkelijke kleine steden – een erkenning van de gestage opkomst van het stadje op de nationale recreatiekaart.

Naast de baden hebben de waterwegen van Jiaoxi lange tijd het lokale leven gevormd. De Wufengqi-waterval stort zich in drie niveaus langs de Dezikou-kreek, elk toegankelijk via paden en bruggen. De naam verwijst naar vijf rotspartijen boven de waterval, die lijken op de driehoekige wimpels uit de Chinese opera. Verder stroomafwaarts stort de Houdongkeng-waterval zich over gelaagde kliffen, hoewel deze alleen in de regenmaanden van Taiwan stroomt; dorpelingen kanaliseerden de stroom ooit naar landbouwgrond, waardoor de vriendelijkere lagere waterval het hele jaar door zichtbaar is.

Bij het Longtanmeer drijft mist over zeventien hectare kalm water, omringd door bergen. Het meer, dat van oudsher bekendstaat als het Dabeimeer, behoort tot de grootste vijvers van Yilan en vormt de basis voor een door de lokale autoriteiten aangewezen "Nieuwe Acht Schilderachtige Plekken". Een bezoekerscentrum biedt nu informatie over de regionale flora en wandelroutes die naar nabijgelegen bergtoppen leiden.

Deze paden vormen een netwerk dat vanuit elk dorp vertrekt: het Linmei Shipan-pad slingert door bamboebossen, de Heilige Moeder-route verkent tempels omgeven door terrasvormige velden, en routes vanuit Yushi en Baiyun bieden panoramische uitzichten over de vlaktes. In het dorp Guangwu markeert een stenen brug de ingang van de Wunuan Fude-tempel, waarvan de met mos bedekte pilaren stille getuigen zijn van eeuwenlange aanbidding.

Twee gemeenschappelijke festivals bewaren het immateriële erfgoed van Jiaoxi. In de Xietian-tempel – gesticht in 1804 en gewijd aan de taoïstische figuur Guandi – wisselen dorpelingen van acht grote gehuchten elkaar af in de lente- en herfstceremonies. In de lente voeren deelnemers het 'smeken om schildpadden' uit, een ritueel gebed voor regenval en vruchtbare oogsten; in de herfst eert de 'Vier Yi-dans' voorouderlijke beschermers met trommels en ritueel voetenwerk. De drakenbootwedstrijd van Erlong Village, die elk jaar wordt gehouden op de festivaldag van de vijfde maanmaand, is een traditie die al meer dan twee eeuwen oud is. Bij deze wedstrijd zijn geen starters, tijdwaarnemers of scheidsrechters nodig; teams beginnen met wederzijds trommelgeklop, en elk team kan een herstart eisen als ze de eerlijkheid in twijfel trekken. Dergelijke regels hebben het de bijnaam 'herenrace' opgeleverd. In 2001 erkende het Taiwanese ministerie van Transport en Communicatie het als een van de twaalf belangrijkste lokale festivals van het eiland.

Zowel bestuur als beweging kenmerken de smalle geografie van de township. De Yilan-lijn van de Taiwanese spoorwegen loopt parallel aan provinciale snelweg 9 en verbindt de stations Jiaoxi en Sicheng in minder dan anderhalf uur met Taipei. De Snow Mountain Tunnel op nationale snelweg 5 verkortte de reistijd over de weg met ruim dertig kilometer; bussen rijden elk uur over de route en verbinden Taipei, de stad Yilan en omliggende steden. De aanvullende provinciale wegen - 191, 191A en 192A - slingeren door dorpen en boerengehuchten en bieden automobilisten toegang tot bergwegen en valleiwegen. Studenten en docenten worden vervoerd door de campussen van de Fo Guang Universiteit en de Lanyang-afdeling van de Tamkang Universiteit, beide verscholen in lage heuvels waar de mist zich bij zonsopgang nestelt.

Te midden van de drukte rond de bronnen behoudt Jiaoxi een landelijk hart. Rijstvelden weerspiegelen nog steeds bergen in de drassige winterrijstvelden, terwijl abrikozen- en mispelbomen de minder bezochte paden omzomen. Bij zonsopgang drijft er damp uit de poelen de vallei in – een elementaire herinnering aan waarom mensen zich hier ooit vestigden. Door dynastieke veranderingen en koloniale ambities heeft dit deel van de Lanyangvlakte nooit de kronkelende draad verloren die aarde, water en menselijke vindingrijkheid verbindt. Elk kuuroord met bronwater, elk stil heiligdom en elk dorpspad toont een zichtbare draad van die draad, waardoor Jiaoxi Township zowel een punt op de kaart blijft als een plek die door de eeuwen heen gevormd is door de constante stroom warm water onder de velden.