Sao Tomé en Principe

São Tomé en Príncipe beslaat een bescheiden deel van de Golf van Guinee voor de westelijke equatoriale kust van Centraal-Afrika. Het eiland bestaat uit twee hoofdeilanden – São Tomé in het zuidwesten en Príncipe, zo'n 150 kilometer ten noordoosten – en is qua oppervlakte en bevolkingsomvang het op één na kleinste eiland van het continent, alleen de Seychellen overtreffen het. Hoewel het landschap en de samenleving er vandaag de dag misschien vredig uitzien, is de geschiedenis van de eilanden verweven met vulkanische uitbarstingen, de trauma's van het rijk, veerkrachtige gemeenschappen en een geleidelijke ontwikkeling tot een van Afrika's meest stabiele democratieën.

Beide eilanden behoren tot de vulkanische bergketen van Kameroen, een keten ontstaan ​​door tektonische activiteit onder de Golf van Guinee. Ongeveer dertig miljoen jaar geleden hebben diepzee-uitbarstingen langs deze breuk basalt- en fonolietfunderingen gevormd die nu verweerd zijn tot rijke bodems. São Tomé strekt zich uit over een lengte van ongeveer vijftig kilometer en een breedte van dertig kilometer. De ruggengraat van bergtoppen bereikt zijn hoogtepunt bij Pico de São Tomé, die 2024 meter boven zeeniveau uitsteekt. Príncipe, slanker – dertig bij zes kilometer – bereikt zijn top bij Pico de Príncipe (948 meter). Een equatoriale markering doorsnijdt het eiland São Tomé net ten zuiden van Ilhéu das Rolas. Een van de bekendste herkenningspunten is Pico Cão Grande, een steile vulkanische prop die meer dan 300 meter boven de omringende bossen uittorent, met zijn top in de wolkenlaag.

De eilanden, gelegen op de evenaar, ervaren een warm, vochtig klimaat op zeeniveau, met gemiddelde jaartemperaturen van rond de 26 °C en beperkte dagelijkse schommelingen; de binnenlandse hooglanden genieten van koelere nachten en gemiddelden rond de 20 °C. De regenval varieert enorm - van zo'n 7.000 millimeter in de in wolken gehulde hooglanden tot slechts 800 millimeter in de drogere noordelijke laaglanden - met regenval die doorgaans valt tussen oktober en mei. De vegetatie maakt deel uit van de ecoregio van de vochtige laaglandbossen van São Tomé, Príncipe en Annobón. Ondanks een bescheiden landoppervlakte herbergen de eilanden een indrukwekkende lijst van endemische soorten: de São Tomé-ibis, 's werelds kleinste in zijn soort; de reuzenhoningzuiger; en bosspecialisten zoals de São Tomé-fiscus. Verschillende vleermuissoorten en de São Tomé-spitsmuis vertegenwoordigen de schaarse inheemse zoogdieren. De omringende wateren, die tot wel tweeduizend meter diep zijn, bieden onderdak aan koraalriffen en dienen als broedplaats voor karetschildpadden.

Vóór het einde van de vijftiende eeuw was er geen menselijk leven. De Portugese zeevaarders João de Santarém en Pedro Escobar brachten de eilanden in 1470 in kaart en troffen er alleen oerbos aan. De kolonisatie verliep traag totdat de suikerteelt in de zestiende eeuw dwangarbeiders van het Afrikaanse vasteland aantrok. De vruchtbare vulkanische bodem van de eilanden leverde recordoogsten op, maar ten koste van een economie – en maatschappij – die op slavernij was gebouwd. In de zeventiende en achttiende eeuw vervingen koffie en cacao suiker als belangrijkste exportproducten. Plantages, of roça's, strekten zich uit over het landschap; hun ruïnes, nu teruggewonnen door het bos of gerestaureerd tot guesthouses, staan ​​er nog steeds als herinnering aan dat tijdperk.

In de negentiende en twintigste eeuw werd de orde op de plantages geteisterd door golven van sociale onrust. De roep om betere leefomstandigheden en arbeidsrechten doorbrak de schijn van koloniale welvaart. Op 12 juli 1975 werd na een vreedzame machtsoverdracht de Democratische Republiek São Tomé en Príncipe gesticht. Sindsdien heeft het land een pluralistisch politiek systeem in stand gehouden, met al in 1990 democratische hervormingen en slechts een korte onderbreking in het meerpartijenstelsel.

Medio 2018 telde de bevolking ongeveer 201.800 inwoners – meer dan 193.000 op São Tomé en zo'n 8.400 op Príncipe. Bijna alle inwoners van São Tomé vinden hun oorsprong in Afrikaanse voorouders of gemengde Luso-Afrikaanse stammen; een paar duizend Portugese kolonisten vertrokken na de onafhankelijkheid, terwijl vluchtelingen uit Angola in de jaren 70 arriveerden. Etnische groepen omvatten Angolares (afstammelingen van schipbreukelingen van Angolese slaven), Forros (afstammelingen van vrijgelatenen), serviçais (contractarbeiders uit heel Portugees Afrika), Tongas (kinderen van serviçais geboren op de eilanden), evenals kleine Europese en Aziatische minderheden.

Portugees is zowel de officiële als de facto nationale taal en wordt vloeiend gesproken door 98,4 procent van de bevolking. Creools – Forro, Principense, Angola, Kaapverdiaans – weerspiegelen deze fusie van culturen. Frans en Engels worden op scholen als vreemde talen gesproken. Het christendom voert de boventoon, terwijl lokale gebruiken en ritmes – de ússua, socopé en dexa – Europese ballroominvloeden combineren met Afrikaanse percussie. Dramatische voorstellingen zoals Tchiloli en de danço-Congo houden de feestelijke verteltradities in ere.

São Tomé en Príncipe heeft een gemiddelde Human Development Index (HDI), die veel landen in Sub-Sahara-Sumatra overtreft. Het aantal schoolgaande kinderen, de stijgende levensverwachting (ongeveer 70 jaar), de sterk gedaalde kindersterfte en de brede toegang tot stromend water en elektriciteit getuigen allemaal van maatschappelijke vooruitgang. Overheidshervormingen sinds 2015 hebben de oprichting van bedrijven en buitenlandse investeringen vergemakkelijkt. Het aantal kleine ondernemingen is toegenomen, wat heeft bijgedragen aan een lagere werkloosheid en een stijgende export – voornamelijk cacao (95 procent van de agrarische export), naast koffie, kopra en palmpitten. De matige industriële verwerking van lokale producten blijft bestaan, maar landbouw en visserij domineren nog steeds.

De toeristische sector is veelbelovend. Investeerders hebben strandresorts gebouwd; infrastructuurverbeteringen omvatten onder meer de modernisering van de havens van São Tomé en Neves in 2014, een verbeterde internationale luchthaven en uitgebreide mobiele en internetnetwerken. De autoriteiten verwachten dat verantwoord beheerd toerisme – met de nadruk op vogelspotten in Nationaal Park Obo, watervallen, beklimmingen van de Pico de São Tomé en excursies op zee – de inkomstenstromen zal diversifiëren zonder dat dit ten koste gaat van de ecologische integriteit.

De wegverbindingen op beide eilanden zijn naar regionale maatstaven goed te berijden, hoewel automobilisten smalle wegen en af ​​en toe gevaarlijke situaties moeten vermijden. Geldautomaten accepteren geen buitenlandse kaarten; bezoekers nemen euro's of Amerikaanse dollars mee en wisselen deze bij banken of Pestana-hotels (deze laatste rekenen ongeveer 5 procent commissie). De nationale munteenheid, de nieuwe dobra (symbool nDb, ISO STN), verving de oude in een verhouding van 1.000 op 1 in 2018. Munten circuleren in centimos en nieuwe dobras, terwijl bankbiljetten variëren in waarde van 5 tot 200 nDb. De invoer van valuta is onbeperkt, maar moet worden aangegeven; de uitvoer is beperkt tot het aangegeven bedrag.

De lokale keuken draait om vis – vaak geserveerd met broodvrucht of gekookte bananen – en een overvloed aan tropisch fruit: papaja, mango, ananas, avocado en banaan. Pittige kruiden accentueren de gerechten van de archipel. Gemeenschappen in het binnenland vullen hun eiwitbehoefte aan met buzios, grote landslakken, terwijl huishoudens aan de kust zeeslakken oogsten. Hotels in de stad bieden soms menu's in Europese stijl aan tegen premiumprijzen.

Gewelddadige criminaliteit is zeldzaam; kleine diefstallen en gerichte toeristenfraude zijn met de opkomst van het toerisme toegenomen. Het wegverkeer vormt het grootste gevaar. De gevaren voor wilde dieren zijn minimaal, afgezien van de zwarte cobra die in het zuiden en oosten van São Tomé leeft. Hoewel ze over het algemeen schuw zijn, vereisen deze giftige slangen waakzaamheid op bospaden. Lokale ziekenhuizen hebben antigif op voorraad en dodelijke slachtoffers komen zelden voor als de behandeling binnen twee uur na een beet plaatsvindt.

Fort São Sebastião in São Tomé-stad – gebouwd in 1575 en in 2006 gerenoveerd tot nationaal museum – biedt een kijkje in het gelaagde verleden van de eilanden. Ooit een dreigend bastion tegen rivaliserende marines, herbergt het nu artefacten die de sporen nalaten van het eerste Europese contact via koloniale plantages tot de hedendaagse onafhankelijkheid. De roça's – sommige vervallen, andere gerenoveerd tot gastvrije verblijven – nodigen uit tot bezinning op levens die ooit beperkt werden door dwangarbeid en nu gekenmerkt worden door hernieuwde autonomie.

In zijn compacte vorm vat São Tomé en Príncipe de paradoxen van menselijk streven samen tegen een achtergrond van buitengewone natuurlijke rijkdom. Vulkaanachtige bodems voeden cacaobomen die eeuwenlang rijk hebben ondersteund; veerkrachtige bevolkingen hebben een stabiele staat gevormd die de koloniale wonden van de eilanden verhult. Reizigers en wetenschappers ontmoeten zowel een levendige biodiversiteit als de echo van de geschiedenis onder roestige plantagedeuren. In deze versmelting van sterke contrasten – een vruchtbaar Eden overschaduwd door het verleden – staat São Tomé en Príncipe symbool voor vernieuwing en de blijvende wisselwerking tussen land en mensen.