Hiroshima

Hiroshima, gelegen aan de westkust van Honshu aan de monding van de Ōta-rivier, is vandaag de dag zowel een bewijs van menselijke veerkracht als een bruisende, moderne metropool. Gesticht in 1589, toen krijgsheer Mori Terumoto een kasteel bouwde aan de vruchtbare delta, nam de nederzetting die eromheen groeide geleidelijk het karakter van een samoeraistad aan. Na de beslissende Slag bij Sekigahara in 1600 nam de Asano-clan het beheer over de stad over en leidde de stad door meer dan twee eeuwen van relatieve vrede. Onder hun heerschappij behield Hiroshima zijn strategische belang zonder grote conflicten te doorstaan. De bevolking groeide licht, terwijl landbouw en rivierhandel de lokale economie steunden.

De Meiji-restauratie van 1868 bracht Hiroshima een nieuw tijdperk binnen. Terwijl Japan zich snel industrialiseerde, bevorderde de ligging van de stad aan de Japanse Binnenzee en haar binnenwateren de opkomst van scheepswerven, munitiefabrieken en zware industrie. Tegen 1889, toen Hiroshima officieel tot stad werd verklaard, stonden er moderne bakstenen gebouwen in de straten en waren er spoorverbindingen met Tokio en Osaka. Militaire installaties en kazernes verspreidden zich in aantal, wat de groeiende rol van de stad als centrum van de keizerlijke verdediging weerspiegelde. Tijdens de Eerste Chinees-Japanse Oorlog (1894-1895) en de Russisch-Japanse Oorlog (1904-1905) diende Hiroshima als uitvalsbasis voor troepen en materieel, terwijl de fabrieken wapens en munitie produceerden. Aan de vooravond van de Pacific Oorlog telde de stad ruim 360.000 inwoners, met een piek van ruim 419.000 in 1942.

Op de ochtend van 6 augustus 1945, precies om 8.15 uur, wierp de Amerikaanse luchtmacht "Little Boy", het eerste atoomwapen ooit gebruikt in een conflict, op Hiroshima. De stad, grotendeels opgetrokken uit hout en papier, bood weinig bescherming tegen de explosie en de daaropvolgende branden. Binnen enkele seconden kwamen tienduizenden mensen om het leven; tegen het einde van het jaar liepen de schattingen van het dodental uiteen van 90.000 tot ruim 166.000, waarvan velen later bezweken aan stralingsgerelateerde ziekten zoals bloedarmoede, kanker en orgaanfalen. Het landschap veranderde in een asgrauwe vlakte, onderbroken door verwrongen staal en het handjevol gewapende beton dat de schok had doorstaan. In de weken die volgden, moesten overlevenden – bekend als hibakusha – "zwarte regen" doorstaan, vermengd met radioactieve deeltjes, en werden ze vervolgens geconfronteerd met stigmatisering en discriminatie, terwijl ze tegelijkertijd getuigden van de noodzaak van vrede.

De wederopbouw verliep noch snel, noch eenvoudig. In de jaren direct na de oorlog ontstond er een zwarte markt en waren basisbehoeften schaars. Toch omarmden de inwoners van Hiroshima de taak van de wederopbouw vastberaden. In 1955 was de bevolkingsomvang van de stad terug op het niveau van vóór de oorlog en hervatte de industrie – verankerd door Mazda, waarvan het hoofdkantoor later in de buurt zou komen – de productie. Gemeentebestuurders en gemeenschapsgroepen richtten het Hiroshima Vredesmonumentenpark in op de ruïnes die het dichtst bij ground zero lagen, waarbij het skelet van de voormalige Prefectural Industrial Promotion Hall behouden bleef als de "Genbaku Dome". Daaromheen eren monumenten kinderen, slachtoffers en de wereldwijde campagne tegen kernwapens. Elk jaar op 6 augustus komen hoogwaardigheidsbekleders en gewone burgers bijeen voor een plechtige ceremonie, waarbij de belofte wordt hernieuwd dat de mensheid nooit meer getuige zal zijn van een dergelijke verwoesting.

Tegenwoordig is Hiroshima de grootste stad in de regio Chūgoku. Het stedelijk werkgelegenheidsgebied genereerde in 2010 een bbp van zo'n 61,3 miljard dollar. Medio 2019 naderde de gemeente de 1,2 miljoen inwoners, verspreid over bijna 905 vierkante kilometer, met een bevolkingsdichtheid van ongeveer 1320 personen per km². Een vochtig subtropisch klimaat tempert het leven hier: de winters blijven mild, de zomers warm en vochtig, en de regenval verdeelt zich vrij gelijkmatig over de seizoenen, met een piek in de vroege zomerse "tsuyu"-regens in juni en juli. Augustus, met een seizoensgebonden vertraging, is vaak de zonnigste en droogste maand.

Het vervoer in Hiroshima onderstreept de mix van traditie en moderniteit van de stad. De Hiroshima Electric Railway – in de volksmond "Hiroden" – begon in 1912 met de tramdienst en is, na slechts drie dagen na de atoombom weer in bedrijf te zijn genomen, uitgegroeid tot het grootste tramnetwerk van Japan. De oude trams 651 en 652, die de explosie van 1945 hebben overleefd, rijden nog steeds over de boulevards van de stad. Hun geklonken stalen carrosserieën vormen een rollende verbinding met het verleden. Tegenwoordig exploiteert Hiroden zeven lijnen – waaronder de Main-, Ujina- en Miyajima-lijnen – en onderhoudt het bijna 300 trams. Het JR Hiroshima Station vormt het hart van het nationale hogesnelheidsnet Shinkansen, terwijl Hiroshima Airport, 50 kilometer naar het oosten, en Iwakuni Kintaikyo Airport, 43 kilometer naar het zuidwesten, de stad zowel nationaal als internationaal verbinden.

Het culturele leven in Hiroshima bloeit rond de musea, tuinen en festivals. Het Hiroshima Vredesmuseum biedt een nauwgezette kroniek van de gevolgen van het bombardement, terwijl het Hiroshima Kunstmuseum Franse Renaissance- en 19e-eeuwse Europese werken tentoonstelt. Vlakbij kijkt het Prefecturale Kunstmuseum uit over de verfijnde vijvers en kronkelende paden van Shukkei-en, een historische tuin die tijdens de Edo-periode werd geperfectioneerd. Hedendaagse gevoeligheden komen tot uiting in het Hiroshima Stadsmuseum voor Hedendaagse Kunst, gelegen naast het Hijiyama Park. Elk voorjaar brengt het Hiroshima Bloemenfestival de straten tot leven met parades, muziek en bloemeninstallaties; in de herfst vertoont het Internationale Filmfestival werken van over de hele wereld. Van 1985 tot 2020 organiseerde de stad een tweejaarlijks animatiefestival, waar animators en liefhebbers de creatieve mogelijkheden van het medium kwamen vieren.

De culinaire identiteit van Hiroshima weerspiegelt zowel de kustgeografie als het industriële karakter. Okonomiyaki in Hiroshima-stijl staat hierbij centraal: een gelaagde pannenkoek met ei, kool, taugé, plakjes varkensvlees of zeevruchten en noedels, die vóór de maaltijd wordt gebakken en overgoten met een stevige zoet-hartige saus. In tegenstelling tot de Osaka-versie, waar de ingrediënten gemengd worden, brengt Hiroshima ze in gelaagde lagen samen, waardoor een knapperig samenspel ontstaat tussen malse kool en geblakerd beslag. Aangemoedigd door de vele okonomiyaki-bars in de stad, waar gasten groene thee, sake of lokale brouwsels bij hun maaltijd kunnen bestellen, is dit gerecht synoniem geworden met de gezellige sfeer van Hiroshima.

Ook hier zijn de sportieve banden diepgeworteld. Sanfrecce Hiroshima, de belangrijkste professionele voetbalclub van de stad, vindt zijn oorsprong in Toyo Kogyo Soccer Club, dat in de jaren 60 de Japanse voetbalcompetitie domineerde. Sanfrecce, dat in 1992 een nieuwe naam kreeg, won in 2012, 2013 en 2015 het J.League-kampioenschap, alvorens campagnes te starten in continentale competities. Het vrouwenteam, Angeviolet Hiroshima, speelt regionaal, terwijl ter ziele gegane clubs zoals Rijo Shukyu FC – winnaar van de Beker van de Keizer in 1924 en 1925 – nog steeds deel uitmaken van de lokale voetbalgeschiedenis.

Het toerisme is de afgelopen decennia sterk gegroeid. In 2012 kwamen er zo'n 360.000 buitenlandse bezoekers, voornamelijk uit de Verenigde Staten, Australië en China; in 2016 was dat aantal verdrievoudigd tot 1,18 miljoen. Amerikanen vormen nog steeds de grootste groep, gevolgd door Australiërs, Italianen en Britten. Hoewel velen komen om respect te betuigen in het Vredespark en de Genbaku-koepel, wagen anderen zich naar het herbouwde kasteel van de stad (bijgenaamd Rijō) om het leven in Japan in de Edo-periode te verkennen, of naar de vredige heiligdommen verspreid over Naka-ku, zoals Fudōin en Mitaki-dera. Een veerboottocht van vijftien minuten vanuit de haven van Hiroshima brengt bezoekers naar het eiland Itsukushima – beter bekend als Miyajima – waar de vermiljoenkleurige toriipoort bij vloed lijkt te drijven.

De praktische zaken voor reizigers zijn eenvoudig. JR Hiroshima Station biedt muntautomaten en twee VVV-kantoren – op de eerste verdieping aan de zuidkant en op de tweede verdieping aan de noordkant. Vanaf de uitgang van de Shinkansen leidt een ondergrondse gang naar taxi's, trams en bussen naar het Vredespark. Het Hiroshima Bus Center, gevestigd boven het warenhuis SOGO bij Hatchobori, biedt extra routes en voorzieningen. Adressen in Minami-ku liggen rond het station, terwijl Naka-ku het Vredespark en de omgeving omvat.

Hiroshima's reputatie onder Japanners roept vaak beelden op uit yakuzafilms, maar de realiteit is er een van veiligheid en hoffelijkheid. Kleine criminaliteit is zeldzaam; zelfs in Nagarekawa, het uitgaansgebied, kunnen bezoekers hostessbars en clubs tegenkomen die de lokale verordeningen handhaven. Af en toe kunnen politiecontroles op grond van de wetgeving inzake "openbare immoraliteit" buitenlanders ophouden voor identiteitscontroles, maar dergelijke ontmoetingen eindigen vrijwel altijd zonder incidenten. Inwoners, van wie velen hibakusha tot hun ouderen rekenen, vermijden het doorgaans om ongevraagd over de bombardementen te beginnen, hoewel ze een respectvol gesprek wel op prijs stellen.

Voor wie Hiroshima voor het eerst proeft – door vanuit glinsterende treinen de met bomen omzoomde lanen in te stappen, of door trams langs neonreclames te zien rijden – lijkt de stad misschien volkomen conventioneel. Toch rusten de vredige tempels, groene parken en statige boulevards op lagen geschiedenis die zowel sierlijk als tragisch zijn. In Hiroshima blijft de delicate wisselwerking tussen herinnering en vernieuwing bestaan: een plek waar elke zonsopgang de volharding van het leven bevestigt en elke gedenksteen ons herinnert aan het verlies dat we hebben geleden, zodat de toekomst vrede zou kunnen kiezen.