Boeroendi

Burundi, officieel de Republiek Burundi, beslaat een smalle vlakte in Oost-Afrika, waar de contouren van de Grote Riftvallei samenkomen met de glooiende plateaus van de Grote Meren en Zuidoost-Afrika. Ondanks zijn geringe omvang – een van de kleinste landen van het continent – ​​vormen Burundi's landschappen, bevolking en geschiedenis een tapijt van veerkracht, tegenstellingen en stille schoonheid. Het land grenst in het noorden aan Rwanda, in het oosten en zuidoosten aan Tanzania en in het westen aan de Democratische Republiek Congo, met het Tanganyikameer aan de zuidwestelijke grens. Burundi biedt een topografie van hoge hooglanden, vruchtbare valleien en glinsterende waterwegen. De politieke hoofdstad, Gitega, regeert over het hart van het land, terwijl Bujumbura, gelegen aan de noordoostelijke oever van het Tanganyikameer, het economische middelpunt vormt.

Al meer dan een half millennium is Burundi's grondgebied de thuisbasis van drie belangrijke etnische gemeenschappen: de Twa, Hutu's en Tutsi's. De Twa, die minder dan één procent van de huidige bevolking uitmaken, vertegenwoordigen Burundi's oorspronkelijke jagers-verzamelaarsvolkeren; de Hutu's, die ongeveer vijfentachtig procent van de bevolking uitmaken, en de Tutsi's, die ongeveer vijftien procent uitmaken, houden zich al lange tijd bezig met landbouw en veeteelt op de rode grond van het centrale plateau. Van de vijftiende tot de negentiende eeuw wist een monarchaal koninkrijk behendig regionale rivaliteiten te doorbreken en de soevereiniteit en een ingewikkeld systeem van opperhoofden te behouden.

De late negentiende eeuw bracht dramatische omwentelingen. In 1885 werd het gebied opgenomen in Duits Oost-Afrika, wat het begin betekende van bijna drie decennia koloniale heerschappij. De nederlaag van Duitsland in de Eerste Wereldoorlog bracht Burundi, samen met buurland Rwanda, onder Belgisch mandaatgebied onder de Volkenbond; na de Tweede Wereldoorlog evolueerde het tot een trustgebied van de Verenigde Naties. De onafhankelijkheid bereikte uiteindelijk op 1 juli 1962, toen het koninkrijk de Republiek Burundi werd. Aanvankelijk behield het zijn monarchie, maar al snel wankelde de natie: een staatsgreep in 1966 ontmantelde het koningshuis en installeerde een eenpartijstaat, gedomineerd door opeenvolgende Tutsi-heersers. In 1972 verbrijzelde een gerichte genocide alle resterende nationale cohesie, toen Hutu-gemeenschappen massaal werden uitgemoord.

Het jaar 1993 bood een geringe hoop op verzoening. Melchior Ndadaye, de eerste democratisch gekozen Hutu-president van het land, trad in juli aan, maar werd drie maanden later vermoord tijdens een staatsgreep. Zijn dood leidde tot een twaalf jaar durende burgeroorlog met duizenden doden en honderdduizenden ontheemden. Onderhandelingen die uitmondden in het vredesakkoord van Arusha in 2000, maakten de weg vrij voor een nieuwe grondwet in 2005. Sinds de verkiezingen van dat jaar staat de Nationale Raad voor de Verdediging van de Democratie – Krachten voor de Verdediging van de Democratie (CNDD-FDD), een door Hutu's geleide partij, aan het hoofd van de regering, die vaak wordt beschuldigd van autoritarisme en een verslechterende mensenrechtensituatie.

Administratief gezien is Burundi verdeeld in achttien provincies, honderdnegentien gemeenten en 2638 collines – "heuvels" – een echo van het traditionele systeem van stamhoofden dat formeel werd vervangen door een Belgisch decreet van 25 december 1959. In maart 2015 ontstond de nieuwste provincie, Rumonge, uit delen van Bujumbura Rural en Bururi. Meer recent, in juli 2022, stelde de regering een territoriale hervorming voor: het terugbrengen van het aantal provincies van achttien naar vijf en het aantal gemeenten van 119 naar 42. In afwachting van parlementaire goedkeuring beoogt deze hervorming de administratie te stroomlijnen en nauwere banden tussen autoriteiten en burgers te bevorderen.

Geografisch gezien zorgt de gemiddelde hoogte van Burundi van 1707 meter voor een equatoriaal klimaat dat getemperd wordt door de hoogte. Mount Heha, op 2685 meter ten zuidoosten van Bujumbura, is de hoogste berg van het land. De Albertine Rift – met bergbossen, miombobossen in het centrale Zambezian-gebied en het bos-savannemozaïek van het Victoriabekken – loopt langs de westflank van Burundi. Het Tanganyikameer, een van de diepste zoetwaterlichamen ter wereld, omsluit de zuidwestelijke grens. In het zuidoosten ontspringt de Witte Nijl – via de Ruvyironza – in de provincie Bururi, die Burundi verbindt met het Victoriameer en, daarachter, met de Kagera.

Ecologisch gezien heeft Burundi de littekens van intensieve menselijke nederzettingen gedragen. In 2005 behield minder dan zes procent van het land bosbedekking; ontbossing, bodemerosie en habitatverlies teisterden het platteland. Toch was de bosbedekking in 2020 licht gestegen tot ongeveer elf procent – ​​279.640 hectare – verdeeld over 166.670 hectare natuurlijk regenererend bos (waarvan 23 procent oerbos bleef) en 112.970 hectare plantagebos, volledig in overheidsbezit en bijna de helft beschermd binnen beschermde gebieden. Twee nationale parken – Kibira in het noordwesten, grenzend aan het Nyungwe-bos in Rwanda, en Ruvubu in het noordoosten langs de Ruvubu-rivier – dienen sinds 1982 als belangrijke toevluchtsoorden voor wilde dieren en overblijfselen van het ooit wijdverspreide hooglandbos.

De economie van Burundi is overwegend agrarisch. In 2017 was de landbouw goed voor de helft van het bruto binnenlands product en bood werk aan meer dan negentig procent van de beroepsbevolking, van wie negentig procent leeft van familiebedrijven die in 2014 gemiddeld nauwelijks één acre groot waren. De export van koffie en thee levert negentig procent van de buitenlandse valuta van het land, hoewel de onvoorspelbaarheid van het weer en de wereldmarkt de inkomsten onvoorspelbaar maakt. Andere basisproducten – katoen, maïs, sorghum, zoete aardappelen, bananen en cassave – voorzien in de binnenlandse behoeften, terwijl vee, melk en huiden een bescheiden bijdrage leveren aan het levensonderhoud op het platteland. Kwetsbaar voor landschaarste, snelle bevolkingsgroei en het ontbreken van samenhangende wetgeving inzake landbezit, worstelen veel Burundezen om in hun basisbehoeften te voorzien. Ongeveer tachtig procent leeft onder de armoedegrens en chronische ondervoeding treft ongeveer zesenvijftig punt acht procent van de kinderen onder de vijf jaar.

De transportinfrastructuur weerspiegelt deze beperkingen. In 2005 was minder dan tien procent van de wegen verhard. Bujumbura International Airport, het enige vliegveld met een verharde landingsbaan, verwerkte in mei 2017 vluchten van Brussels Airlines, Ethiopian Airlines, Kenya Airways en Rwandair, waarbij Kigali de meeste overstappen bood. Overlandbussen rijden naar Kigali, maar verbindingen met Tanzania en de Democratische Republiek Congo ontbreken nog. Een veerboot, de MV Mwongozo, verbindt Bujumbura met Kigoma in Tanzania. Er bestaan ​​plannen voor een spoorlijn van Bujumbura via Kigali naar Kampala en verder naar Kenia, die, indien gerealiseerd, de regionale toegang zou moeten verbeteren.

Demografisch gezien is de Burundese bevolking gegroeid van ongeveer 2,46 miljoen in 1950 tot meer dan 12,3 miljoen in oktober 2021, met een jaarlijkse groei van 2,5 procent en een van de hoogste vruchtbaarheidscijfers ter wereld – gemiddeld 5,10 kinderen per vrouw in 2021. Stadsbewoners vormden in 2019 slechts ongeveer 13,4 procent van de bevolking, waardoor het platteland opmerkelijk dichtbevolkt is met zo'n 315 inwoners per vierkante kilometer. Emigratie, aangewakkerd door hulp aan kansarme jongeren en door de nasleep van burgeroorlogen, heeft Burundese gemeenschappen verspreid over Oost-Afrika en daarbuiten; in 2006 alleen al lieten de Verenigde Staten zo'n 10.000 vluchtelingen toe.

Het culturele landschap van Burundi weerspiegelt zijn agrarische ritmes en mondelinge tradities. Een typische maaltijd bestaat uit zoete aardappelen, maïs, rijst en erwten; vlees komt zelden voor, maar is gereserveerd voor speciale gelegenheden. Tijdens gemeenschappelijke bijeenkomsten delen deelnemers impeke, een traditioneel bier dat uit één vat wordt gedronken om eenheid te symboliseren. Ambachtelijke ambachten – manden vlechten, maskers, schilden, beelden en aardewerk – blijven bestaan ​​als bron van inkomsten en als teken van gastvrijheid voor de incidentele bezoeker. Muziek en dans blijven centraal staan: de Koninklijke Trommelaars van Burundi, die karyenda-, amashako-, ibisjikiso- en ikiranya-trommels hanteren, hebben de traditionele uitvoeringen al meer dan veertig jaar bepleit. Ceremoniële dansen zoals de statige abatimbo en de snelvuur-abanyagasimbo animeren festivals. Instrumenten – fluit, citer, ikembe, indonongo, umuduri, inanga en inyagara – begeleiden liederen en vieringen.

Literaire expressie floreert in orale genres: Imigani (spreekwoorden en fabels), indirimbo (liederen), amazina (lofdichten) en ivyivugo (oorlogsliederen) geven geschiedenis en moraal door van generatie op generatie. Ook sport kent vurige aanhangers: voetbal en mancala zijn populair in dorpen en steden, basketbal en atletiek trekken jeugdige energie aan, en vechtsporten vinden aanhangers bij clubs zoals de Club Judo de l'Entente Sportive in het centrum van Bujumbura en de vier andere clubs in de stad.

Religieuze gebruiken weerspiegelen de diverse religies van het land. Christelijke feestdagen voeren de boventoon, met Kerstmis als meest gevierde feestdag. Onafhankelijkheidsdag, elk jaar op 1 juli, verenigt het land ter herdenking van de bevrijding in 1962. In 2005 riep de regering Eid al-Fitr uit tot een nationale feestdag, waarmee de betekenis van de islam in de sociale structuur van Burundi werd erkend.

De plaats van Burundi op het internationale toneel weerspiegelt zowel zijn uitdagingen als zijn aspiraties. Het land is lid van de Afrikaanse Unie, de Gemeenschappelijke Markt voor Oostelijk en Zuidelijk Afrika, de Oost-Afrikaanse Gemeenschap, de Internationale Organisatie voor Francofonie, de Verenigde Naties en de Beweging van Niet-Gebonden Landen. Toch blijft het een van de minst ontwikkelde landen ter wereld, geconfronteerd met endemische armoede, corruptie, politieke onrust en gebrekkig onderwijs. Het World Happiness Report van 2018 plaatste het onderaan de lijst van 156 landen, wat de diepgang van de sociale strijd in het hart van het dagelijks leven onderstreept. Toch blijft te midden van deze ontberingen een stille standvastigheid bestaan: het ritme van de landbouwarbeid, de echo van trommels bij zonsopgang, de blijvende banden tussen clan en berg. In deze alledaagse gebaren schuilt de blijvende geest van Burundi, een land van glooiende heuvels, een complexe geschiedenis en een taaie hoop.