Αλχάμα δε Αραγκόν

Η Αλάμα ντε Αραγόν, που βρίσκεται στη συμβολή της ιστορίας και της υδροθερμικής αφθονίας, παρουσιάζεται ως μια λουτρόπολη 31,11 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην επαρχία Σαραγόσα, στην Αραγονία της Ισπανίας. Βρίσκεται στις όχθες του ήπιου ποταμού Χαλόν, ο οποίος είναι και αυτός παραπόταμος του Έβρου, και διατηρεί πληθυσμό περίπου 925 κατοίκων όλο το χρόνο (INE 2024), σε υψόμετρο 664 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η προέλευση της Αλάμα ντε Αραγών εκτείνεται στην αρχαιότητα, όταν οι Ρωμαίοι, ελκυόμενοι από την θεραπευτική ποιότητα των ιαματικών πηγών της, ονόμασαν τον οικισμό Aquae Bilbilitanorum προς τιμήν της κοντινής Αυγούστα Μπιλμπιλίς (σύγχρονη Καλαταγιούντ). Πριν ακόμη από αυτή την ονομασία, ο ποιητής Μαρτιάλ, ο Μπιλμπιλιτανός, αναφερόταν στον προ-ρωμαϊκό Κόνγκεντους σε στίχους που αποτυπώνουν τόσο τον μεταμορφωμένο βράχο του εδάφους όσο και τη ζεστασιά των νερών του. Οι στίχοι του θυμίζουν «τον ζεστό Κόνγκεντους» και «τις ήρεμες λίμνες των Νυμφών», δίνοντας έτσι στις επόμενες γενιές μια γεύση από μια περιοχή της οποίας οι θερμικές αρετές θα εξασφάλιζαν τη φήμη της για χιλιετίες (Μαρτιάλ, Επιγράμματα). Κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το Διαδρομικό του Αντωνίνου (A-25) κωδικοποίησε τη θέση της στο αυτοκρατορικό οδικό δίκτυο, και παρατηρητές του 19ου αιώνα, όπως η Cea Bermúdez, ανέφεραν λείψανα ρωμαϊκών λουτρικών εγκαταστάσεων, ενισχύοντας το συμπέρασμα ότι αυτός ο θύλακας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο δίκτυο των θερέτρων υγείας που διάσπαρτα στην Ιβηρική Χερσόνησο.

Μετά την πτώση της Ρώμης, οι Άραβες φύλακες της πόλης την ονόμασαν ξανά Αλ-Χαμάμ, «τα λουτρά», μια απόδειξη της αδιάλειπτης κεντρικής θέσης των πηγών της. Το Μπάνιο ντελ Μόρο και το Μπάνιο ντε λα Μόρα - δύο πισίνες λαξευμένες στο βράχο από τις οποίες εξακολουθεί να αναβλύζει ιαματικό νερό - παραμένουν ως ζωντανά κειμήλια εκείνης της εποχής. Το 1070, ο Ροντρίγκο Ντίαζ ντε Βιβάρ, ​​«Ο Καμπεαδόρ Ελ Σιντ», απέσπασε για λίγο το φρούριο από τον μαυριτανικό έλεγχο. Αυτό το επεισόδιο απαθανατίζεται στο Ποίημα του Σιντ μου, όπου καταγράφεται το πέρασμα του ήρωα «μπροστά από την Αλχάμα» καθώς κατεβαίνει το φαράγγι. Ωστόσο, η πόλη επέστρεψε σε μαυριτανικά χέρια μέχρι την ανακατάληψη από τον Αλφόνσο Α΄ της Αραγωνίας το 1122. Έκτοτε, για περισσότερο από δύο αιώνες, η Αλάμα ντε Αραγωνία ταλαντεύτηκε μεταξύ των στεμμάτων της Καστίλης και της Αραγωνίας - κυρίως κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Δύο Πέτρων (1361–1366) και κατά τη διάρκεια παρατεταμένων δυναστικών συγκρούσεων - πριν από την οριστική ενσωμάτωσή της στο Στέμμα της Αραγωνίας το 1457.

Ο δέκατος έβδομος αιώνας κληροδότησε στην Αλάμα ντε Αραγόν το κύριο εκκλησιαστικό μνημείο της, την Εκκλησία της Γεννήσεως της Παναγίας, ένα μπαρόκ οικοδόμημα σχεδιασμένο από πλίνθο και αργότερα επεκτάθηκε το 1714. Ο τετράγωνος πύργος του, κατασκευασμένος σε στιλ Μουδέχαρ με λαξευτή πέτρα στη βάση του και τούβλο από πάνω, δεσπόζει σε έναν ενιαίο ναό που πλαισιώνεται από παρεκκλήσια ανάμεσα σε αντηρίδες. Οι ημικυκλικές πέτρες διακόπτουν την καμάρα, ενώ το εγκάρσιο κλίτος κορυφώνεται με έναν ημισφαιρικό θόλο διακοσμημένο με γύψο στην παράδοση Μουδέχαρ - μια σύγκλιση γοτθικής καταγωγής και ισλαμικής διακοσμητικής τέχνης που υποδηλώνει την οριακή ταυτότητα της πόλης.

Το κάστρο, σκαρφαλωμένο στην κορυφή του λόφου Serratilla στην περιφέρεια της πόλης, είναι μέτριας κλίμακας αλλά πλούσιο σε στρωματοποιημένη χρονολογία. Ο οβάλ περίβολός του, προσαρμοσμένος στο βραχώδες έδαφος, διατηρεί μόνο το κεντρικό οχυρό και θραύσματα της αμυντικής του κουρτίνας. Οι μεσαιωνικές κατασκευαστικές φάσεις ανάγονται στον δωδέκατο αιώνα, ενώ ο σωζόμενος πύργος του είναι πιθανώς μια προσθήκη του δέκατου τέταρτου αιώνα - απτή απόδειξη των στρατιωτικών αναγκών που καθόριζαν τη ζωή στα σύνορα μεταξύ χριστιανικών και μουσουλμανικών βασιλείων.

Τον δέκατο ένατο αιώνα, η αόρατη προοπτική των ιαματικών πηγών της Αλχάμα αξιοποιήθηκε εμπορικά, μια εξέλιξη που καταγράφηκε από τον Πασκουάλ Μαντός στο Γεωγραφικό-Στατιστικό-Ιστορικό Λεξικό της Ισπανίας του 1845. Κατέγραψε «τριάντα ή σαράντα» ιαματικές πηγές, καθεμία από τις οποίες εκβάλλει μέσω χάλκινων σωλήνων σε κοινόχρηστες λεκάνες, και σημείωσε τα 120 σπίτια της πόλης που ήταν διατεταγμένα κατά μήκος δύο κύριων δρόμων και τριών πλατειών. Ο Μαντός κατέγραψε επίσης την καταστροφική πλημμύρα του Οκτωβρίου 1842, όταν ο Χαλόν υψώθηκε σχεδόν 3,5 μέτρα πάνω από τις όχθες του για δύο ημέρες, ένα γεγονός που υπογράμμισε τόσο την ευαισθησία της πόλης στις όχθες του ποταμού όσο και τους αποφασιστικούς κατοίκους της.

Η σιδηροδρομική σύνδεση με τους περιφερειακούς κόμβους —Arcos de Jalón και Calatayud— προέκυψε παράλληλα με το αναπτυσσόμενο σιδηροδρομικό δίκτυο της Ισπανίας. Στο Calatayud, οι επιβάτες μπορούν να μετεπιβιβαστούν σε τρένα υψηλής ταχύτητας AVE με προορισμό τη Μαδρίτη ή τη Βαρκελώνη. Η οδική πρόσβαση ακολουθεί τον αυτοκινητόδρομο Nordeste μεταξύ των χιλιομετρικών σημείων 206 και 208, με μια παράκαμψη από τον αυτοκινητόδρομο N-II που κατευθύνει τους ταξιδιώτες στο θέρετρο Termas Pallarés Spa. Μια υπηρεσία λεωφορείων τις καθημερινές συνδέει το Calatayud και την Alhama, υπογραμμίζοντας τη συνεχή ενσωμάτωση της πόλης στο δίκτυο μεταφορών της Αραγωνίας.

Η θερμική κληρονομιά διατηρείται στο Balneario Termas Pallarés, όπου μια μοναδική λίμνη ανοιχτού αέρα, έκτασης σχεδόν δύο εκταρίων, διατηρεί σταθερή θερμοκρασία 34 °C καθ' όλη τη διάρκεια των εποχών. Η κρυσταλλική της έκταση -με δύο νησιά- προκύπτει από τεκτονικές ρωγμές που διοχετεύουν υπόγεια θερμότητα στην κοιλάδα Jalón. Τέσσερα λουτροθεραπευτήρια λειτουργούν εντός του δήμου, προσφέροντας θεραπευτική εμβύθιση σε νερά εμπλουτισμένα με διττανθρακικό άλας, ασβέστιο, άζωτο, αρσενικό και, λόγω των φυσικών διεργασιών αποσύνθεσης, χαμηλή ραδιενέργεια. Η τοπική παράδοση αποδίδει σε αυτές τις πηγές θεραπευτική αποτελεσματικότητα που εκτείνεται πέρα ​​από τις μυοσκελετικές παθήσεις έως τις αναπνευστικές και δερματικές παθήσεις.

Η γεωργία παραμένει ένας συμπληρωματικός πυλώνας της οικονομίας της Αλχάμα. Οι εύφοροι οπωρώνες παράγουν μήλα και μυριάδες φρούτα, ενώ οι αμπελώνες συμβάλλουν στην ιστορική Ονομασία Προέλευσης Καλατάγιουντ, κυρίως μέσω των κρασιών που καλλιεργούνται στα κοντινά κτήματα Μποντέγκας Λάνγκα και Καρινένα. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις παράγουν σιτάρι, διατηρώντας παραδοσιακά πιάτα όπως οι μίγκας - ψίχουλα ψωμιού σοταρισμένα με σκόρδο και χοιρινά λαρδόνια - και το τερνάσκο α λα παστορά, όπου το νεαρό αρνί μαγειρεύεται με φθινοπωρινά βότανα. Ο μπακαλιάρος - τοπικά γνωστός ως μπακαλάο ζαραγκόζανο - μαγειρεύεται με πατάτες σε μια πλούσια παρασκευή που αποτελεί σύμβολο της μαγειρικής ευρηματικότητας της Αραγωνίας. Οι τεχνίτες ζαχαροπλαστικής φτιάχνουν αδοκίνες, τόρτας εσκαλντάδας και αλμοτζάμπανας, αλλά κανένα δεν ανταγωνίζεται τα μπισκότα μπατούρρο, τραγανά και ελαφρώς γλυκά, τα οποία αποτελούν τη γαστρονομική υπογραφή της πόλης.

Η βιομηχανική διαφοροποίηση ήρθε στα τέλη του εικοστού αιώνα με την ίδρυση της ZALUX, μιας εταιρείας κατασκευής αδιάβροχων φωτιστικών που, από το 2012, έχει επεκταθεί στην τεχνολογία LED. Απασχολώντας σχεδόν τριακόσια άτομα προσωπικό, η ZALUX εξάγει σε περισσότερες από ογδόντα χώρες ως μέρος του γερμανικού ομίλου TRILUX, αντιπαραβάλλοντας έτσι το βιοτεχνικό παρελθόν της Alhama με την προηγμένη κατασκευή. Ωστόσο, η κεραμική -κάποτε η πιο σεβαστή τέχνη της πόλης- βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης, βασιζόμενη στην ώθηση μιας νέας γενιάς να διαιωνίσει τα αγγεία που πετούσαν με ρόδες και τα λαμπερά σμάλτα της.

Τα περίχωρα της Αλάμα ντε Αραγόν ανταμείβουν περαιτέρω τον περίεργο ταξιδιώτη. Νοτιοδυτικά, σε απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων, το κιστερκιανό αβαείο του Μοναστηρίου ντε Πιέδρα βρίσκεται ανάμεσα σε υδάτινους κήπους που πλαισιώνονται από καταρράκτες και σπηλαιώδεις σπηλιές. Στα βορειοανατολικά, σε απόσταση περίπου 35 χιλιομέτρων, βρίσκεται το Καλαταγιούντ, που διακρίνεται για τους καμπυλωτούς ναούς του σε στιλ Μουδέχαρ - ένας αρχιτεκτονικός διάλογος μεταξύ χριστιανικής μορφής και ισλαμικής διακόσμησης που αντανακλά την στυλιστική αλληλεπίδραση που συναντάται στην ίδια την Αλάμα. Πέρα από αυτά, η ρωμαϊκή πόλη Μεντινατσέλι αποκαλύπτει τα μεσαιωνικά τείχη και το κάστρο της, και το Μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντε Χουέρτα αποτελεί απόδειξη της εξέλιξης της μεσαιωνικής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.

Το 1957, η Αλάμα ντε Αραγόν αποτέλεσε το σκηνικό για την ταινία του Λουίς Γκαρσία Μπερλάνγκα, Los jueves, milagro, με πρωταγωνιστή τον Ρίτσαρντ Μπέιζχαρτ. Υπό το πρόσχημα της Φουεντεσίγια, ντόπιοι επιχειρηματίες διοργάνωναν εβδομαδιαίες εμφανίσεις του Σαν Ντίμας για να αναζωογονήσουν την επίσκεψη στα ιαματικά λουτρά. Αυτό το κινηματογραφικό επεισόδιο υπογραμμίζει την αέναη εξάρτηση της πόλης από τις πηγές της και το επιχειρηματικό πνεύμα των κατοίκων της. Κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, οι εθνικιστικές δυνάμεις κατέλαβαν γρήγορα την πόλη και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Συμμαχικοί αεροπόροι και οι δραπέτες αιχμάλωτοι πολέμου βρήκαν προσωρινό εγκλεισμό εντός των ορίων της, ένα κεφάλαιο που μαρτυρά τη γεωπολιτική στροφή της Αλάμα στη νότια περιφέρεια της Ευρώπης.

Σήμερα, η Αλάμα ντε Αραγονία παρουσιάζεται ως ένα ζωντανό παλίμψηστο, όπου η ρωμαϊκή πέτρα, η μαυριτανική τοιχοποιία και ο μπαρόκ στόκος συνυπάρχουν ανάμεσα σε οπωρώνες και λουτρά. Οι δρόμοι της -στενοί, ελικοειδείς και σκιασμένοι από πλατάνια- αποκαλύπτουν εξαιρετικά παραδείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, ανάμεσά τους το δημαρχείο με την εκλεκτική διώροφη πρόσοψή του, συμμετρική εκτός από ένα κεντρικό τμήμα τριών ημικυκλικών καμάρων στο επίπεδο του εδάφους. Οι επισκέπτες αισθάνονται το πέρασμα των εποχών σε κάθε λεκάνη βρύσης και γλυπτική σε κάθε πρόσοψη. Κάθε στοιχείο συμβάλλει σε ένα καθηλωτικό ταμπλό στο οποίο τα ιαματικά νερά της πόλης παραμένουν η αιώνια πηγή ζωής της.

Με αυτόν τον τρόπο, η Αλάμα ντε Αραγώνα παραμένει ως ένας μοναδικός τόπος θερμικής κουλτούρας και αγροτικής βιομηχανίας, όπου η συνέχεια της ιστορίας μετριέται όχι μόνο στις πέτρες του φρουρίου και της εκκλησίας της, αλλά και στη ροή των νερών που έχουν φέρει τις μεταναστεύσεις, τις συγκρούσεις και τις φιλοδοξίες της ανθρωπότητας. Από την πρώτη επίκληση των θερμών πηγών του Κονγέδου από τον ποιητή μέχρι τους τεχνίτες που διαμορφώνουν μύλους από πηλό και μέταλλο που βουίζουν στα σύγχρονα εργοστάσια, η ταυτότητα της πόλης συγχωνεύεται γύρω από τη στοιχειώδη συνάντηση της γης, της φωτιάς και του νερού. Εδώ, στην καρδιά της Αραγώνας, βρίσκει κανείς έναν οικισμό του οποίου η σημασία δεν είναι ούτε υπερβολή ούτε επίδειξη, αλλά μάλλον η ακλόνητη μαρτυρία μιας κοινότητας που στηρίζεται στις πηγές που οφείλονται στο ίδιο της το όνομα.