Bad Bentheim

Bad Bentheim, een stad met 16.689 inwoners per 31 december 2023, beslaat een oppervlakte van 99,99 vierkante kilometer in de zuidwestelijke hoek van Nedersaksen, Duitsland, en grenst aan zowel Noordrijn-Westfalen als Nederland. Het ligt ongeveer 15 kilometer ten zuiden van Nordhorn en 20 kilometer ten noordoosten van Enschede en vormt de toegangspoort tussen het Duitse achterland en de Nederlandse provincie Overijssel. Bad Bentheim, al lang bekend om zijn therapeutische zwavelbronnen en thermale pekel, draagt ​​de eretitel "Bad", wat de status als door de staat erkend kuuroord weerspiegelt. De gemeente wordt gedomineerd door Burg Bentheim, een eeuwenoude vesting die symbool staat voor zowel de lokale identiteit als het gelaagde verleden van de regio.

Gelegen op een hoogte van 49 meter boven zeeniveau, strekt het gemeentelijk grondgebied van Bad Bentheim zich uit over 14 kilometer van noord naar zuid en 12 kilometer van oost naar west. De gemeentegrenzen grenzen aan de steden Schüttorf en Nordhorn in het noorden, Gronau en Ochtrup in Noordrijn-Westfalen in het oosten en de Nederlandse gemeenten De Lutte en Losser in het westen. Niet ver daarbuiten liggen de historische steden Almelo, Hengelo, Münster en Osnabrück, elk verbonden door een netwerk van spoor- en wegverbindingen. Binnen de gemeentegrenzen omvat de gemeente de dorpen Achterberg, Bardel, Gildehaus, Hagelshoek, Holt und Haar, Sieringhoek, Waldseite en Westenberg, die elk een eigen, karakteristieke bijdrage leveren aan de bredere gemeentelijke structuur.

Bad Bentheim vindt zijn oorsprong in een document uit circa 1050 met de naam Binithem en onthult in de naam zelf al de sporen van vroege landschappen of oude volkeren – of het nu gaat om de moerassen die ooit bedekt waren met biezen (Duits: Binsen) of de vroege Germaanse Tubanti-stam die verbonden was met het naburige Twente. Eeuwenlang heersten de graven van Bentheim hier, hun heerschappij gecentreerd rond het kasteel dat voor het eerst in 1116 werd vermeld. Het lot van de stad keerde zich in gelijke tred met de bredere golven van oorlog, hervorming en bezetting: in 1945 verplaatsten de Britse autoriteiten de districtszetel naar Nordhorn, wat het lokale bestuur hervormde, terwijl het economische wonder van Ludwig Erhard over heel West-Duitsland lonkte.

In het hart van Bad Bentheim ligt Burg Bentheim zelf. Een massa verweerde zandsteen die oprijst uit een beboste heuvel, de dikke wallen en torens getuigen van zowel middeleeuwse strijd als vroegmoderne renovatie. Binnen de muren bevindt zich de Pulverturm – in de volksmond bekend als de "Kruittoren" – die ooit wapens bewaarde en bezoekers nu uitnodigt om naar boven te gaan voor een panoramisch uitzicht over de stad en het landschap. Rondleidingen geven inzicht in zowel het strategische belang van deze vesting als het dagelijkse leven van de bewoners gedurende negen eeuwen. In de museumzalen zijn kunstig gerestaureerde gotische en barokke elementen te zien die zowel de tand des tijds als de conflicten hebben doorstaan.

Geneeskrachtige bronnen werden voor het eerst aangeboord rond 1711, toen zwavelhoudend water en zout pekelwater diep onder de fundamenten van het kasteel opwelden. Wat begon als informele kuren, groeide tegen het einde van de negentiende eeuw al snel uit tot een formeel kuuroord, waar figuren als Otto von Bismarck, keizer Wilhelm I en, in 1895, koningin Emma der Nederlanden met haar dochter Wilhelmina op afkwamen. Hun verblijven gaven de thermen faam en leidden tot de bouw van een fraai zandstenen standbeeld van Bismarck op de Bismarckplatz – een symbool dat er nog steeds staat en het plein overziet vanuit de schaduw van het kasteel.

Bentheimer zandsteen, oftewel Bentheimer Goud, was van groot belang voor de welvaart van de stad van de vijftiende tot en met de achttiende eeuw. Steenhouwers hakten blokken okerkleurige steen uit ontsluitingen aan de rand van de stad en in Gildehaus, en verscheepten deze naar verre oorden zoals Oost-Friesland, Nederland, België en Denemarken. Iconische bouwwerken zoals het Koninklijk Paleis in Amsterdam, de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Antwerpen en zelfs de katholieke kerk van Århus in Kopenhagen dragen de signatuur ervan. Hoewel Bentheim volgens de lokale overlevering de voet van het Vrijheidsbeeld in New York heeft geleverd, claimen andere Duitse steengroeven – bijvoorbeeld in Obernkirchen – ook hun eigen aanspraken op die eer.

In 1661 schonk graaf Ernst Wilhelm van Bentheim en Steinfurt de stad een wapen dat zijn gouden monogram "E G" combineerde met negentien gouden bezanten op een rood veld. De precieze symboliek ervan is grotendeels vervaagd, maar het embleem verscheen in 1955 in zijn volledige vorm, nadat achttiende- en negentiende-eeuwse variaties het hadden teruggebracht tot een ring van bezanten. Tegenwoordig siert dit heraldische element gemeentelijke gebouwen, briefhoofden en het uithangbord van de apotheek, en herinnert het zowel aan de adellijke bescherming als aan het blijvende zelfbeeld van de stad.

Religie heeft ook de identiteit van Bad Bentheim gevormd. Medio 2006 behoorde ongeveer 52,6 procent van de inwoners tot een protestantse kerk – 36,7 procent gereformeerd en 15,9 procent luthers – terwijl 21,5 procent rooms-katholiek was. De rest bestaat uit atheïsten, aanhangers van andere geloven of mensen die geen deel uitmaken van een georganiseerde religie. Historische heiligdommen weerspiegelen deze verbondenheid: een eenvoudige barokke gereformeerde kerk uit 1696 staat bovenop de crypte van graaf Arnold II, met een stenen preekstoel als sobere interieur; de katholieke Johannes de Doperkerk, gewijd in 1670 met zandsteen uit de regio, herbergt vroegbarokke altaren en resten van oorspronkelijk glas.

Naast de eredienst ontvouwt het culturele leven zich in Bad Bentheim te midden van openluchtpodia en aloude gebruiken. De Bentheimer Freilichtbühne organiseert zomervoorstellingen in drie verlaten steengroeven, waarvan de steile zandstenen muren een dramatische achtergrond vormen voor het theater. De Nachtwachtwandelingen vertrekken drie keer per week om negen uur vanaf de kasteelpoort en leiden deelnemers door met lantaarns verlichte steegjes, terwijl legenden en historische anekdotes worden verteld. Buren zetten de middeleeuwse traditie van Weggenwegbringen voort – een meterlange rozijnencake die op een ladder wordt gedragen om pasgeborenen te vieren – terwijl winterkeukens ruiken naar Bentheimer Moppen, harde karwijkoekjes die met kerst in koffie worden gedoopt.

Vervoersverbindingen versterken de rol van de stad als zowel terugtrekkings- als doorgaande weg. Het station aan de Wiehengebirgs-Bahn biedt een directe verbinding met Rheine, Osnabrück en Bielefeld via regionale RB 61-diensten, terwijl de langeafstandslijn IC-77 Amsterdam, Osnabrück, Hannover en Berlijn verbindt; locomotieven wisselen hier van energiesysteem om de Nederlandse en Duitse elektriciteitsnormen te overbruggen. Weggebruikers bereiken luchthaven Münster/Osnabrück binnen een uur met de auto, terwijl lokale bussen Gronau en Nordhorn bedienen. Bundesautobahn 403 loopt door de gemeente en kruist de snelwegen A30 en A31 richting Bad Oeynhausen, Hengelo, Emden en Oberhausen.

Economisch gezien combineert de stad toeristische gastvrijheid met kleinschalige industrie en landbouw. ​​Hotels, cafés en pensions floreren naast zorginstellingen zoals de Fachklinik Bad Bentheim – gespecialiseerd in dermatologie, reumatologie en orthopedie – en de evangelische diaconie Eylarduswerk in Gildehaus, die zo'n 210 medewerkers in dienst heeft. Internationale olievelddienstverleners hebben lokale kantoren, wat bijdraagt ​​aan een personeelsbestand dat zich ver buiten de bescheiden grenzen van de stad uitstrekt. Op de omliggende velden grazen nog steeds Bentheimer schapen en Bentheimer zwartbonte varkens – traditionele rassen die ooit wijdverspreid waren in het historische graafschap.

Vrije tijd en gemeenschapsleven komen samen onder het kasteel in het Schlosspark, een twaalf hectare grote tuin, aangelegd in achttiende-eeuwse vorstelijke stijl. Spiegelende vijvers en rozenperken flankeren brede paden, terwijl in de zomer een zandstenen fontein water in de lucht spuit en eenden over het noordelijke meer glijden. In de winter trekken kinderen sleeën van glooiende hellingen bij de kasteelmuren, en op de westelijke parkeerplaats van het park worden seizoensmarkten, een stadsschietfeest en de laatste zaterdagse rommelmarkt van augustus gehouden. Vlakbij illustreert het Bad Bentheimer Zandsteenmuseum het geologische erfgoed van de regio in een gerestaureerd Ackerbürgerhuis.

Door de eeuwen heen heeft Bad Bentheim standgehouden als een plek van genezing, vakmanschap en grensoverschrijdende uitwisseling. De vesting waakt over evoluerende tradities, van middeleeuwse steengroeven tot moderne klinieken; de zandstenen gevels vertellen verhalen over Europese hoofdsteden; en de zwavelbronnen blijven mensen aantrekken die rust zoeken. In het samenspel van steen, water en menselijke aspiraties belichaamt de stad zowel de volharding van de geschiedenis als de stille continuïteit van het dagelijks leven – een blijvend hoofdstuk in de geschiedenis van een steeds veranderende regio.